Behind the Deal: de val en herrijzenis van D-reizen (deel 3)
Curatoren Tekstra en Willemse laten eind april al weten dat er diverse gegadigden zijn voor overname van een gedeelte van D-reizen. De belangrijkste partij is Prijsvrij, een online reisbureau dat voor 50 procent in handen is van directeur Marc van Deursen en voor 50 procent van het Duitse DER Touristik, onderdeel van supermarktconcern Rewe. Van Deursen laat weten dat hij in zeker 100 van de 284 winkels van D-reizen en 450 van de bijna 1.100 werknemers interesse heeft. Ook wil hij aanvankelijk samenwerken met De Dijn en Haeck.
Maar de liefde raakt snel bekoeld wanneer blijkt dat De Dijn en Haeck – die in februari het recht op de merknaam en de logo's van D-reizen hebben verkregen via een lening van de Raiffeisen Touristik Group – dit pandrecht vlak voor het faillissement in een eigen BV hebben geplaatst en weigeren dit af te staan tenzij ze er twee miljoen euro voor krijgen. De curatoren stappen daarop naar de rechter. Ze stellen dat het verzet tegen de deal met Prijsvrij veel schade oplevert, omdat veel banen daardoor dreigen te verdwijnen. Bovendien is het nog twijfelachtig of de pandrechten op de merknaam D-reizen rechtsgeldig zijn. De rechter stelt de curatoren in het gelijk. De naam D-reizen wordt in de failliete boedel van de reisorganisatie geplaatst. Daarmee is in mei de weg vrij voor de overname van de winkels (voornamelijk buiten de Randstad). In totaal betaalt Prijsvrij 2,8 miljoen euro, inclusief de naam D-reizen – die op 500.000 euro worden gewaardeerd – en inclusief de klantendatabase die Haeck beheerde. Overigens zonder dat deze is verrijkt, briest Van Deursen desgevraagd: “Het zijn charmante mensen en ik geloofde ze ook heel lang. Maar ik ben ondertussen wel bijgedraaid.”
In juli zijn de eerste winkels onder Van Deursen opengegaan, tegen het einde van het jaar moeten 150 filialen in bedrijf zijn. Via de website van D-reizen is het al sinds mei mogelijk om reizen te boeken, zodat Prijsvrij via dat kanaal iedereen die snakt naar een vakantie makkelijk kan bedienen.
Struikrover
Een andere geïnteresseerde is vastgoedondernemer Franz Bergman van het pas opgerichte Hillman Travels. Bergman heeft in België de afgelopen tijd een aantal reisbureaus van Thomas Cook overgenomen en heeft een touroperator opgetuigd. Nu wil hij daar een stuk of 50 van de voormalige winkels van D-reizen aan toevoegen en ze tot filialen van Hillman Travels omkatten. Hij wendt zich hiervoor tot de verhuurder van die panden, de familie Van den Broek, naar eigen zeggen nadat hij contact had gezocht met de curatoren maar niets van hen gehoord heeft. Vermoedelijk kan hij door – de curatoren hebben de huur immers opgezegd, en waarom zou Bergman niet als huurder de leeggekomen winkels mogen betrekken? Onduidelijk is of hij ook verder wil gaan met oud-werknemers van D-rt.
En dan zijn er nog De Dijn en Haeck zelf. Zij trekken aanvankelijk samen op met Wim Smit, een investeerder met een achtergrond in de IT die sinds het begin van 2021 in hoog tempo allerlei online reisbureaus heeft opgekocht en ondergebracht in het bedrijf Bookit en merken als Weekendjeweg, Traveldeal en Holiday Planners voert. Zijn timing is perfect: hij kan al die ondernemingen op het dieptepunt van de markt kopen, en vanaf mei profiteren van de aanzwellende stroom van vakantieboekingen.
Smit doet een bod van ruim 3 miljoen euro, op het merk D-reizen, het klantenbestand en 200 winkels inclusief de werknemers. 2 miljoen daarvan is bestemd voor het merk waarvan De Dijn en Haeck de rechten hebben en die bij acceptatie van het bod ook bij hen terecht zou komen. “Per saldo bood Smit de curatoren voor de resterende boedel dus iets meer dan een miljoen euro”, zoals Marc van Deursen zegt in een interview met vakblad TravelPro. Wanneer eind mei de discussie over de rechten op merk D-reizen ontstaat, verbreekt Smit de samenwerking met De Dijn en Haeck en biedt hij op het merk VakantieXperts en op 150 winkels. Maar: "De deadlines in het bindingsprotocol werden elke keer opgerekt omdat Prijsvrij nog niet in staat was om onvoorwaardelijk te bieden", zegt Smit. "Na diverse tussenbiedingen en gesprekken met de curatoren dat het merk vakantieXperts beschikbaar zou zijn, kreeg ik begin juni opeens te horen dat het merk VakantieXperts alleen aan de franchisehouders mocht worden verkocht. Dit was bedongen door Prijsvrij."
Na lang aandringen krijgt Smit naar eigen zeggen van de curatoren wel toestemming om 47 winkels over te nemen. Maar om voor hem duistere redenen wordt die toestemming weer ingetrokken. Smit overweegt dan maar verder te gaan met allerlei oud-werknemers die hem hebben benaderd omdat ze hun winkels graag onder zijn vleugels willen voortzetten. Hier verzetten de curatoren zich tegen: ze dreigen hem aansprakelijk te stellen omdat hij 'schade aan de boedel zou berokkenen'. Ze wijzen op de non-concurrentiebepalingen waaraan de oud-werknemers zijn gebonden: ‘Het staat ze niet vrij werkzaamheden te gaan uitvoeren voor mogelijke concurrerende partijen en van daaruit klanten van D-reizen te benaderen’. Prijsvrij schildert Smit af als een 'struikrover'. Smit geeft aan dat er ook zoiets bestaat als de vrije markt en dat je ‘een timmerman niet kunt verbieden om te timmeren’. “Het is maatschappelijk ook niet uit te leggen dat je alle medewerkers aan het non-concurrentiebeding wilt houden terwijl je zeker weet dat de meerderheid geen baan krijgt bij Prijsvrij.”
Curator Ton Tekstra en Marc van Deursen van Prijsvrij hebben een andere versie van het verhaal. Smit mocht het merk VakantieXperts volgens hen niet kopen omdat het onderdeel uitmaakte van de boedel, en met de verkoop in handen van Prijsvrij was gekomen. Dat had er geen interesse in en gaf het merk daarom weer terug aan de curatoren zodat die het konden verkopen aan de franchisenemers. Waarop Smit volgens Van Deursen in TravelPro ‘tegen de afspraken met de curatoren in de verhuurders van de beste winkels én het bijbehorende personeel gaat benaderen.’
Hoe het ook zij, eind juni was de lol er voor hem wel vanaf, zegt Smit. "Naarmate het langer duurde, werd het ook steeds moeilijker om door te starten. Twee tot vier weken is te doen, maar dit duurde meer dan twee maanden. Het boekingsseizoen loopt eind juni bovendien ook af, wat een doorstart minder aantrekkelijk maakt." Onverrichter zake trekt hij zich na 11 vergeefse biedingen terug. "Het heeft er alle schijn van dat de curatoren op aandringen van Prijsvrij een potentiële concurrent hebben geweerd."
En dat terwijl Smit met zijn bod ‘maximale werkgelegenheid’ in het vooruitzicht stelde. Maar dat klopt helemaal niet, laat Tekstra desgevraagd weten. “De stelling dat de heer Smit voor meer werkgelegenheid zou hebben gezorgd is – los van het gegeven dat hij zich uit het biedingsproces heeft teruggetrokken – ongegrond. Tenzij hij bedoelt dat iedereen met een flexcontract als zzp’er of als zelfstandig reisadviseur aan de slag zou kunnen, maar dat zijn geen vaste arbeidscontracten. Daarnaast had hij onvoldoende financiële middelen beschikbaar om D-reizen een goede, stevige toekomst te bieden (en dan zou het risico op een nieuw faillissement ontstaan, zoals onlangs bij Miss Etam gebeurde). De Duitse moeder van Prijsvrij heeft die financiële middelen en lange adem wel.”
Smit bestrijdt dit overigens. In TravMagazine spreekt hij van 600 mensen en 200 filialen samen met Prijsvrij, ieder 100 winkels – Prijsvrij met het D-reizen merk en Smit met VakantieXperts). Desgevraagd laat hij weten dat hij 450 mensen of meer vast in dienst had willen nemen, eventueel zelfs meer. Bovendien zou hij 10 miljoen aan werkkapitaal in de overgenomen bedrijfsonderdelen hebben willen steken, wat de curatoren te weinig vonden. En dat zonder de solvabiliteit van de holding boven de entiteit van waaruit hij de overname wilde plegen te controleren. “Alsof de nieuwe BV van Prijsvrij over een groot eigen vermogen zou gaan beschikken bij de start!”, zegt Smit. “Die gaat ook gebruikmaken van de Duitse moederorganisatie. Kortom de curatoren meten daar met twee maten.”
De toekomst
De grote winnaar in dit hele verhaal lijkt Prijsvrij te zijn. Dat bedrijf kan met een vrijwel schone lei – zonder overname van schulden, met een beperkt aantal werknemers en filialen, beginnen aan de doorstart van D-reizen. Het kan de visie van De Dijn om een volwaardige 'omnichannel reisorganisatie' neer te zetten alsnog uitvoeren.
Een kansrijke visie, vinden de meeste deskundigen. Ook Smit gelooft bijvoorbeeld heilig in de combinatie van 'bricks and clicks', met data en kunstmatige intelligentie als het cement dat die twee verbindt. Waarbij internet er vooral is om simpele reizen te zoeken en boeken (een vliegreis plus een paar nachten in een hotel in een populaire bestemming, bijvoorbeeld) en de 'bricks' vooral geschikt zijn als tweede verkoopkanaal voor ingewikkelder reizen – ‘waar de beleving van het grootste belang is, zoals bij een huwelijksreis met alles erop en eraan’, zoals Smit het in De Jurist uitdrukt. Waarbij bovendien nauw wordt samengewerkt met zelfstandige reisadviseurs, voor klanten die volledig willen worden ontzorgd. Smit zal het alleen zonder de winkels en mensen van D-reizen moeten doen.
Verliezers zijn er ook. Een heleboel zelfs. Die werknemers die in de WW terecht zijn gekomen en de verhuurders van de tientallen winkels die leeg zijn komen te staan door het faillissement van D-reizen zijn misschien de grootste slachtoffers. Het gaat om zeker 500 mensen, misschien meer – in het ergste geval zo’n 1.000. Het hangt er vooral van af met hoeveel oud-werknemers Deursen werkelijk verder gaat en of Bergman niet alleen filialen gaat huren maar ook oud-werknemers van D-reizen in dienst neemt. De werknemers van goedlopende filialen van D-reizen zullen vaak op eigen houtje verdergaan met een reisbureau, zoals in Volendam al schijnt te zijn gebeurd. De rest zal vermoedelijk moeten omkijken naar een andere baan.
Ook de belastingbetaler is een slachtoffer: die draait op voor de 38 miljoen aan vouchertegoeden die de SGR-garantieregeling moet uitkeren aan consumenten. Andere goede kandidaten vormen de touroperators en luchtvaartmaatschappijen die via D-reizen verkochten. Zoals TUI, dat nog 9 miljoen euro tegoed heeft, en KLM, dat 4 miljoen euro heeft terugbetaald aan D-reizen voor geannuleerde reizen. Dat geld is weg. Sterker nog, TUI, KLM en ander touroperators en luchtvaartmaatschappijen staan nog steeds in het krijt bij de consumenten die een aanbetaling hebben gedaan bij D-reizen – en moeten de geboekte vakantie alsnog onbetaald uitvoeren of voor een tweede keer de portemonnee trekken.
Consumenten zullen sowieso hoogstwaarschijnlijk hun geld terugkrijgen, op de paar mensen die losse tickets hebben gekocht bij D-reizen na. Wel leidt het wegvallen van D-reizen tot een verschraling van het reisaanbod. Immers: D-reizen verkocht niet alleen reizen van TUI (30 procent van het aanbod) en Corendon (8 procent) maar ook van kleine reisaanbieders. Zeker TUI redt zich wel zonder D-reizen – het verkoopt tenslotte ook rechtstreeks aan de consument, en dan zonder commissie te hoeven af te dragen aan een reisagent. Maar die kleine aanbieders verliezen met D-reizen een belangrijk marketingkanaal. De kans bestaat dat veel van hen het de komende jaren daardoor niet zullen redden.
In augustus komen de curatoren met een tweede faillissementsverslag over de ravage die is aangericht. Dan zal wellicht blijken in hoeverre De Dijn en Haeck onbehoorlijk bestuur valt te verwijten. Of ze zich schuldig hebben gemaakt aan paulianeus handelen toen ze de merkrechten van D-reizen uit de boedel overhevelden (en dus geen recht hebben op de 500.000 euro die Prijsvrij ervoor heeft betaald). En of ze fraude hebben gepleegd toen ze zich geld hebben toegeëigend via de uitgegeven vouchers – al was het dan met de beste bedoelingen.
Wellicht dat de curatoren dan ook met een overzicht komen van alle geldstromen in de maanden die voorafgingen aan het faillissement, wat de failliete boedel uiteindelijk heeft opgebracht. En, tenslotte, dat het dan meteen ook duidelijk wordt hoeveel geld alle schuldeisers nog moeten afboeken. De Belastingdienst zal als eerste iets ontvangen uit de opbrengst van de boedel, wat vanwege het uitstel van belastingbetaling en de NOW-steun die moet worden terugbetaald in de miljoenen zal lopen. Dan is het UWV aan de beurt en mogelijk ook de verhuurders met een ‘boedelvordering’ over de opzegtermijn. Of er daarna nog wat overblijft voor andere partijen? Niemand die daar nog op rekent.
Zie ook:
Deel 1: Het voorspel
Deel 2: De val
Literatuur
Eerste faillissementsverslag D-rt vennootschappen (D-reizen) van Ton Tekstra, 4 mei 2021
Het Financieele Dagblad, 20 december 2020: Managers kopen wankelend D-reizen en VakantieXperts
De Jurist, 16 juni 2021: M&A-deal uitgelicht: investeerder Wim Smit koopt Bookunited en Travel Club
NRC Handelsblad, 21 mei 2021: De oud-eigenaren van het failliete D-reizen doen hun verhaal: ‘We lagen op schema. Dat is het zure’
NRC Handelsblad, 23 mei 2021: Curator D-reizen eist merkrechten op in kort geding tegen ex-eigenaren
Wilbert Schreurs, 2020: 50x Nederlandse reiswereld – een kleine geschiedenis
TAT’s Travelpodcast, aflevering 45, 27 mei 2021: Marc van Deursen (Prijsvrij): alles over D-reizen
TravMagazine, 22 juni 2020: ‘D-reizen kan als sterk merk een voorbeeld voor Europa worden’ – Jan Henne De Dijn (D-rt Groep) ontvouwt toekomstplannen
TravMagazine, 14 juni 2021: Wim Smit reageert: ‘Aantijging curatoren komt uit de lucht vallen en is ongegrond’
TravelPro, 21 juni 2020: Van Deursen (Prijsvrij/D-reizen): ‘Kritiek volledig ongegrond en vaak ook feitelijk onjuist’
