Behind the Deal: de val en herrijzenis van D-reizen (deel 1)

‘De reisbranche werd in het eerste kwartaal van dit jaar wederom hard getroffen door corona met een 65 procent lagere omzet ten opzichte van dezelfde periode in 2020’, meldde het CBS begin juni. En dan lag de omzet in de eerste drie maanden van 2020 al 23 procent lager dan in het eerste kwartaal van 2019. Kortom: de harde lockdowns, verplichte sluitingen van accommodaties en reisbeperkingen in veel landen troffen de sector in het hart en leidden tot dramatische bedrijfsprestaties – en in het geval van bedrijven als D-rt Groep, het moederbedrijf van reisketens D-reizen en VakantieXperts, zelfs tot de ondergang. Zo presenteerden de directieleden en eigenaren van D-rt Groep, Jan Henne De Dijn en Marije Haeck, het tenminste: toen hun bedrijf begin april 2021 door de rechtbank in Haarlem failliet werd verklaard, was dit volgens hen een rechtstreeks gevolg van de coronapandemie.

In werkelijkheid wankelde het bedrijf al langer. Zowel in 2018 als in 2019 draaide het verliezen van ruim 2 miljoen euro. In 2018 werd nog een omzet van 568,3 miljoen euro gerealiseerd, in 2019 liep die al terug naar 537,8 miljoen euro. 2020 was inderdaad een rampjaar: door alle lockdowns was de onderneming niet meer in staat om vakanties te verkopen en kwam er vrijwel geen geld meer binnen. Het bedrijf zette slechts 25 miljoen euro om, goed voor een commissie-omzet van 5 miljoen (waar het normaliter 60 miljoen verdient aan de verkoop van reizen van touroperators en andere aanbieders). Het verlies kelderde in 2020 naar 29 miljoen euro.

Belabberde resultaten

Een laatste zetje richting de afgerond, waar het bedrijf vervolgens in 2021 in tuimelde. Ten tijde van het faillissement bedroegen de uitstaande schulden 38 euro miljoen vanwege uitgegeven vouchers (in feite tegoedbonnen), twee miljoen aan allerlei concurrente crediteuren, plus vorderingen van het UWV (hoogte onbekend) en een niet nader bekendgemaakte belastingschuld – het bedrijf had in het coronajaar 2020 uitstel van betaling gekregen, die schuld stond uiteraard nog wel op de balans – en een miljoen of 5 schuld vanwege ontvangen NOW-steun. In totaal zou D-rt rond de 50 miljoen euro schuld hebben.

D-rt Groep heeft die belabberde resultaten jarenlang nog proberen af te wenden. Jan Henne De Dijn was tussen 2014 en 2019 Chief Restructuring Officer. In die hoedanigheid was hij verantwoordelijk was voor de sanering van het bedrijf, en hield hij zich volgens het vakblad TravelPro onder andere bezig met het implementeren en beheren van een uitgebreid kostenbesparingsprogramma en een fundamenteel veranderingsprogramma. Dit omvatte ‘de herstructurering van de passieve kant van de balans, de implementatie van planning- en controletools en de opvolging van een uitgebreid innovatieprogramma’.

Dat klink rijkelijk vaag, maar duidelijk is dat de D-rt groep er ook in 2014 beroerd voorstond. De coronacrisis was er toen nog niet om de schuld te geven, maar het bedrijf kon wijzen op de economische crisis die de wereld sinds 2008 in haar greep hield. Bovendien had D-reizen een jaar eerder branchegenoot Globe overgenomen en worstelde het daardoor met een reorganisatie. Ook blijkt dat het bedrijf toen al flinke schulden had, getuige de opmerking over de 'herstructurering van de passieve kant van de balans' – geen wonder overigens: het bedrijf was opgezadeld met een lening om de overname van Globe te betalen.

Stuck in the middle

Ook de opkomst van internet speelde het bedrijf parten. Zeker sinds 1996, toen ene Geert-Jan Bruinsma uit Twente reserveringssite Booking.nl oprichtte (Booking.com sinds de overname door Priceline in 2005) en Microsoft het online reisbureau Expedia lanceerde. Sindsdien kunnen consumenten online zoeken en boeken, zonder tussenkomst van een reisbureau. En kunnen allerlei bemiddelaars, luchtvaartmaatschappijen en touroperators waar ter wereld ze ook zitten hun diensten digitaal en – vaak – tegen lage kosten aanbieden aan de vakantieganger.

Geen wonder dat steeds meer reisbureaus vanaf het einde van de jaren negentig uit het straatbeeld verdwenen onder druk van de oplopende concurrentie. In 1995 telde Nederland nog 2.500 bureaus, rond 2000 zijn er nog circa 2.150, in 2010 lag dat aantal tussen de 1.200 en 1.500 en begin 2021 waren er nog zo’n 900 over, waarvan 350 vestigingen van D-reizen. En dat terwijl het aantal reizen en boekingen alleen maar is toegenomen in die periode. Zoals in de jaren zestig – toen supermarktondernemer Dirk van den Broek aan de Bilderdijkstraat in Amsterdam begon met zijn reisbureau – het massatoerisme opkwam met dank aan de stijgende welvaart en de invoering van de vakantie met doorbetaling van loon in 1966 – zo vormden de jaren na 2000 de opkomst van het 'overtoerisme', waarin steden als Barcelona, Praag en Venetië kreunen onder alle bezoekers.

De taart wordt in de afgelopen decennia kortom groter, het aandeel van de traditionele reisbureaus kleiner. Al dat extra geld vloeit deels naar online aanbieders zoals Booking.com en Expedia en andere prijsvechters, maar niet alleen. Ook de zelfstandige reisadviseur (ZRA) komt op in dezelfde tijd dat het online zoeken en boeken ingeburgerd raakt. Telt Nederland in 2010 misschien 100 ZRA's, in 2020 zijn het er meer dan 1.000.

Hun opkomst is makkelijk verklaarbaar, schrijft journalist Wilbert Schreurs in een gelegenheidsuitgave van de ANVR (Algemene Nederlandse Vereniging van Reisbureaus) 50x Nederlandse reiswereld – een kleine geschiedenis: "Wil je naar een bestemming die niet te toeristisch is, waar je een mooie mix van natuur en cultuur vindt, niet tussen de landgenoten zit en die ook nog eens betaalbaar is? Dan kun je natuurlijk gaan puzzelen op de sites van reisorganisatoren of binnenlopen bij het reisbureau om de hoek. Maar je kunt ook een zelfstandig reisadviseur thuis laten komen op een tijd die je schikt. Samen met haar of hem kun je een reis op maat uitstippelen. Dat gebeurt steeds vaker. Het past in een tijd waarin consumenten hogere eisen stellen dan ooit. Niet alleen qua prijs maar ook als het om service gaat." Daar kunnen de traditionele reisbureaus waar je toch even naar toe moet niet aan tippen.

De traditionele reisbureaus dreigen zo 'stuck in the middle' te raken: niet bij machte om de prijzenslag met internetreisbureaus en andere online-aanbieders te winnen, en niet klantgericht genoeg om de ZRA's van zich af te schudden. Zij lijken dat alleen niet altijd in te zien. Zeker de D-rt Groep blijft geloven dat het fysieke reisbureau de belangrijkste sleutel is tot succes.

'Nabijheid'

Zo zweert D-rt bij monde van CEO Don Kaspers keer op keer op 'nabijheid' als de grote kracht van het bedrijf: "Reisbureaus vervullen een belangrijke adviesrol richting de consument. De persoonlijke reisadviseurs kennen hun klanten veelal persoonlijk, waardoor ze hen met hun kennis en ervaring het beste advies op maat kunnen geven", zegt hij in TravelPro als D-rt weer eens een reisbureau heeft overgenomen. In een tijd waarin fysieke winkels uit het straatbeeld verdwijnen, verstevigt D-rt groep juist haar aanwezigheid dicht bij de consument juicht het artikel. En: de D-rt Groep onderstreept met deze overname de filosofie van optimale bereikbaarheid voor de consument en uitbreiding van haar landelijk netwerk. “Wij willen klanten ontzorgen, nu en in de toekomst. Waar en wanneer de toekomstige reiziger wil, kan hij bij D-reizen en VakantieXperts terecht, of dat nu bij het reisbureau op de hoek is, via de telefoon, online of via chat/social media.”

Maar kennelijk gaat dat ontzorgen niet zo ver dat het reisbureau eigen mensen afvaardigt om klanten advies te verlenen bij het plannen van hun reis, dat wordt overgelaten aan de ZRA's (met wie overigens wel op commissiebasis wordt samengewerkt). D-rt Groep telt 500 reiswinkels in 2014, ongeveer in het derde van het totaal in Nederland. Meer dan welk ander bedrijf ook. Maar het lukt slecht om die 'nabijheid' in klinkende munt om te zetten. De D-rt Groep is het op twee na grootste reisbedrijf van Nederland was, na TUI en de BCD Group van John Fentener van Vlissingen, maar – ook omdat het volgeladen is met schulden – niet of nauwelijks winstgevend.

De Duitse reisorganisatie RT/Raiffeisen Touristik Group, sinds 2014 eigenaar van de D-rt Groep, lijkt steeds minder in de filosofie van 'nabijheid' te geloven. Daarom onderhandelt het in 2019 ook al over de verkoop van D-rt met Jan Henne De Dijn (die dan net uit dienst is) en Marije Haeck, oprichter van IT-onderneming BEBR, dat bedrijven ondersteunt bij de inzet van kunstmatige intelligentie zodat ze ‘datagedreven beslissingen’ kunnen nemen. En daarom trekken de directieleden Wolfgang Altmüller en Lars Helmreich De Dijn in april 2020 ook aan als opvolger van Don Kaspers, nadat die deal zo net na uitbraak van de coronacrisis op losse schroeven komt te staan.

Zijn missie? De Dijn wil het bedrijf laten uitgroeien tot volwaardige ‘omnichannel reisorganisatie’, die de nadruk minder legt op ‘offline’-aanwezigheid dan tot dan toe. “In 2021 moeten de bedrijven binnen de D-rt Groep dominant aanwezig zijn op alle sales platforms, zowel online als offline, onder meer door de inzet van kunstmatige intelligentie”, laat hij dan weten in de pers. De Dijn kondigt aan dat er zeker 100 winkels zullen moeten sluiten.

Zie ook: 

Deel 2: De val
Deel 3: De herrijzenis