“Als je zelf vaak toeslaat kan er ook een keer teruggeslagen worden”

Column: Over kennis, durf en kapitaal
Lang geleden was de Nederlandse vloot één van de hardste, gemeenste op aarde. Met houten schepen durfden we wereldzeeën te bevaren om slaven, mensen te verkopen en specerijen te stelen in de Oost. Om dat te financieren vond onze VOC een financieringsstructuur uit: aandelen. Nederland werd een grootmacht gedreven door kennis, durf en kapitaal.

In mijn jeugd was het nagenoeg onmogelijk om naar Moskou te reizen, door Oost-Berlijn te wandelen of de grens van Albanië naar wat ooit Joegoslavië was over te steken. Ik stond vorig jaar voor het Kremlin met een beker Starbucks in mijn hand en via What's app stuurde ik foto's naar mijn broer en ben dit jaar hardlopend van Macedonië naar Albanië gereisd.

Grenzen voor mensen zijn grotendeels verdwenen. De muren die om deze landen heen stonden zijn vooral door de mensen zelf afgebroken. Wat rest is politieke weerstand, angst voor vooruitgang en ingewikkelde regelgeving uit dat begrensde verleden. Nederland stond als politiek gematigd land en innovatiepartner voorop om ontsloten landen te helpen aansluiting te vinden bij de nieuwe wereld. Onze sociale democratische vrijheid was en is een model dat velen zichzelf toewensen. Het Poldermodel; het verbeterde en consensus gedreven versie van het Rijnlandse model. Een sociaal kapitalistische werkvorm die volk, overheid en kapitaal optimaal bediend.

Na de val van de muur, aan het begin van mijn werkleven, werd Nederland eerst efficiënter door combinaties als Wolters en Kluwer, ABN en AMRO om vervolgens op basis van die nieuwe schaalgrootte alweer de wereld te veroveren. Ik kan mij nog goed herinneren dat we op 31 december 1996 naar huis wilden gaan om oud-en nieuw te vieren maar lang na moesten blijven omdat ons aller Aegon het Amerikaanse Providian overnam. Die acquisitie is in mijn beleving nog altijd het begin van een enorme, jarenlange overnamegolf waarin Nederlandse bedrijven net als in de tijd van de VOC de wereld veroverde met kennis, durf en kapitaal. Globalisering in de vijfde versnelling. Bijna iedere Nederlandse beursgenoteerde onderneming acquireerde er op los en dat vooral in Europa en de US door het gebruik van onze eeuwenoude winst: spaargeld, leverage op basis van vertrouwen en onze kennis. En zo werd Nederland groot, veel groter dan onze landsgrenzen.

Tot daar ineens PPG was, een Amerikaans bedrijf dat het omgekeerde wilde doen: een Nederlands bedrijf overnemen dat wij als ONS erfgoed beschouwen. Niet alleen het AkzoNobel bestuur, ook de politiek ging vol in de verdediging. Ons erfgoed en hoogwaardige werkgelegenheid werden immers bedreigd. PPG bood een premie van tientallen procenten op de laatste beurskoers, een rendement dat AkzoNobel autonoom waarschijnlijk met 5 goede jaren van autonome groei en margeverbetering zou kunnen behalen en wilde zelfs werkgelegenheidsgaranties geven. Met steun van de politiek werd de bieders hardhandig de toegang tot de bestuurskamer gewijzigd. Een overheid die geen aandeelhouder is maar toch te hulp schoot en zo aandeelhouders de functie van hun kapitaal ontnam.

Natuurlijk zijn er meerdere stakeholders dan de eigenaren van het eigen vermogen maar denkt u dat een koper het slechtste met een bedrijf voor heeft of het beste? Het plan van PPG leek welhaast een kopie van een andere acquisitie. Was het niet Akzo dat als een echte aasgier het Engelse erfgoed dat ICI heette in 2008 voor een recordbedrag van 16 miljard overnam, direct aankondigde 280 miljoen te besparen door banen in Engeland te schrappen en de chemiedivisie van ICI aan Henkel te verkopen? Het accommodeerde "onze" groei.

De politieke reactie was in de basis een juiste maar op de verkeerde actie. PPG opereert in ons speelveld maar probeer eens een bedrijf in China te kopen. Het is toch vreemd dat het gros van de parlementariërs in China multimiljonairs zijn. De wereld is helaas geen level playing field. Wij propageren het Rijnlandse model. Helaas past het romantische Rijnlandse model niet op of bij beursgenoteerde ondernemingen. Wij vinden Nederlandse aandelen goedkoop. Maar is het niet zo dat de Dutch Discount een functie is van allerlei lastige, typisch Nederlandse beschermingsconstructies?

AkzoNobel is een prachtig Nederlands bedrijf dat handelt met zo'n discount. PPG komt wel vanuit een level playing field en wil die discount uitnutten zoals wij Nederlanders. Is het niet ronduit belachelijk dat een minister van financiën aan Nederlandse institutionele beleggers vraagt om grotere belangen in Nederlandse bedrijven te nemen? Als je zelf vaak toeslaat kan er ook een keer teruggeslagen worden. Leggen we dan direct weer grenzen die we zelf zo graag oversteken? Sluiten we de deur voor kennis van anderen en slaat onze durf om in angst? Bijna alles en iedereen die de belangen van AkzoNobel in deze zaak behartigde was fout. In deze heeft de grensbewaking ons niets opgeleverd, louter gekost.

Marco Groot, FD-columnist en medeoprichter van consultancy-en coachingsbureau 8daw. Hij werkte vijfentwintig jaar in de financiële sector, onder meer als hoofd aandelen van Rabobank.

Lees ook:
Machiavelli verkoopt ASML niet aan Chinezen [verslag]