Pensioenfondsen dumpten voor 88 miljard aan bezit

Pensioenfondsen hebben in de eerste helft van het jaar voor een recordbedrag aan beleggingen verkocht. De opbrengst daarvan werd gebruikt om te voldoen aan margeverplichtingen van derivatencontracten, waarmee renterisico's worden afgedekt. Die stegen namelijk als gevolg van de hogere rente. Vooral aandelen werden verkocht, blijkt uit cijfers van De Nederlandsche Bank.

De 88 miljard euro aan verkochte beleggingen bedroegen ongeveer 4,6 procent van het totaal belegd vermogen van pensioenfondsen. Er werden voornamelijk deelnemingen in beleggingsfondsen en in geldmarktfondsen verkocht. Ook werd voor 25 miljard euro aan aandelen van beursgenoteerde bedrijven van de hand gedaan.

De stijgende rente in de eerste jaarhelft is goed nieuws voor pensioenfondsen. De waarde van hun verplichtingen daalt daardoor en de dekkingsgraad neemt toe. De hogere rente heeft echter ook een andere consequentie. Pensioenfondsen dekken een deel van het renterisico dat zij lopen over hun verplichtingen af met zogeheten rentederivaten: overeenkomsten met bijvoorbeeld een bank waarbij de betaling van de variabele rente wordt geruild tegen betaling van een vaste rente.

Wanneer de rente daalt, stijgen deze derivaten in waarde en compenseren zij zo voor een deel de hogere waarde van de toekomstige pensioenverplichtingen. Omgekeerd daalt de waarde van deze derivaten wanneer de rente stijgt. De waarde kan ook omslaan in een schuld aan de tegenpartij. Wanneer dat gebeurt vragen deze partijen een onderpand in de vorm van een margeverplichting, die wordt gestort op een afgeschermde bankrekening.

Nu de rente snel stijgt, neemt de waarde van de rentederivaten af en nemen de hieraan verbonden margeverplichtingen toe. In de eerste zes maanden van het jaar hebben pensioenfondsen 82 miljard euro op margerekeningen bijgestort. Dat werd onder meer bekostigd met de opbrengst van de verkochte beleggingen.

Bij het verkopen van aandelen hielden pensioenfondsen de verdeling van hun beleggingen over sectoren over het algemeen intact, waarbij posities in alle sectoren werden afgebouwd. De verkopen waren procentueel het grootst binnen de delfstoffensector. Dit komt mede doordat pensioenfondsen hun investeringen in deze sector vanwege milieuoverwegingen willen verminderen.