Overnamestrijd in koffiewereld: wie slokt wie op?

Wie de overnamestrijd wint is koning, de verliezer komt op de koffie. Want wie niet groeit, valt ten prooi aan de grote spelers. Oude labels en gevestigde familiebedrijven verdwijnen. En dan is troost vaak ver te zoeken.

De één slokt de ander op, om die branchegenoot vervolgens vakkundig de nek om te draaien. Het gebeurde met het beroemde Rotterdamse familiebedrijf Van Nelle, in 1782 opgericht door Johannes en Hendrica. Bijna twee eeuwen later brengt de brander uit de Leuvehaven onder het logo Supra, als eerste de vers gemalen en vacuüm verpakte koffie op de markt. 

In 1977 worden alle aandelen Van Nelle overgenomen door het Amerikaanse Standard Brands, om in 1989 in handen te komen van Douwe Egberts. DE sluit daarop alle productiefaciliteiten, waarmee een einde komt aan het roemruchte Van Nelle én een voormalige DE-concurrent.

Reus in koffieland

Die geschiedenis herhaalt zich vervolgens voor Douwe Egberts zelf. Het bedrijf, in 1753 door Egbert Douwes en zijn vrouw Akke Thyses in het leven geroepen met hun in Joure gevestigde winkel De Witte Os, ontwikkelt zich tot ware reus in koffieland. Dat blijft mondiaal niet onopgemerkt. Het Amerikaanse Sara Lee verwerft alle aandelen Douwe Egberts, maar verzelfstandigt DE in 2012, waarna het als D.E. Master Blenders 1753 NV een AEX-notering krijgt. In 2013 neemt de Duitse investeerder Joh. A. Benckiser (JAB) voor een bedrag van 7,5 miljard euro bezit van Akke en Egbert Douwes erfgoed en haalt het bedrijf van de beurs.

Experts stellen dat JAB twee miljard meer dan de reële waarde voor DE betaalde. Zakenbankiers op de Zuidas spreken van de deal van het jaar. Maar bij JAB kijken ze niet op een miljardje meer of minder. Zo kocht JAB eerder dit jaar nog koffie- en lunchketen Pret a Manger, met een vestiging op Utrecht Centraal. In totaal stak de investeerder voor een slordige 26 miljard euro in koffie-gerelateerde bedrijven. 

Bier en koffie

Onder de investeerders zijn de twee grote bierfamilies achter Inbev en Sab Miller. Want bier en koffie hebben overeenkomsten. Simpele producten met weinig ingrediënten. En in beide branches is er sprake van consolidatie en een overnamegolf. DE telt meer dan 7500 werknemers en is actief in Europa, Brazilië, Australië en Thailand. Door een fusie met het Amerikaanse Mondelez aan te gaan, ontstaat in 2014 het op het Zwitserse Nestlé na grootste koffieconcern ter wereld. Onder de naam Jacobs Douwe Egberts en met een omzet van meer dan 5 miljard euro.

Het Nederlandse dochterbedrijf van JAB is actief op de M&A markt en neemt eind 2016 voor 900 miljoen euro de Singaporese Super Group over om ook in Zuidoost-Azië wortel te schieten. Super Group, groot in oploskoffie en –thee, telt vijftien fabrieken in China, Maleisië, Myanmar, Thailand, Vietnam en Singapore. Dat er in de branche met miljarden wordt gesmeten, bewees JAB concurrent Nestlé onlangs nog eens. Dat sloot een megadeal met Starbucks om diens koffie voortaan ook in supermarkten te mogen verkopen. Dat contract kostte Nestlé een lieve duit; 7,2 miljard dollar betaalden de Zwitsers voor het exclusieve recht verpakte Starbucks producten aan te mogen bieden.   

Big money

Want koffie is big money, koffiebars schieten als paddenstoelen uit de grond, nergens groeit het horecasegment zo snel als in de koffiesector. Starbucks is met meer dan 28.000 winkels in 76 landen en een omzet van 22,4 miljard dollar nog steeds wereldleider, maar allang geen mondiaal alleenheerser meer. Ketens als Costa Coffee, McCafe, Caffe Nero en Ediya Espresso tellen gezamenlijk ook duizenden bars. 

Daarnaast zijn er steeds meer lokale spelers die met vaak onderscheidende concepten aan de bel trekken en een deel van de koek opeisen. Starbucks houdt de vinger aan de pols. Bijvoorbeeld door de onlangs aangekondigde strategische samenwerking met het Chinese Alibaba. Volgens topman Kevin Johnson deelt Starbucks zijn visie met die van Alibaba.

Koffiebubbel

Keerzijde van al die groei is dat volgens NGO’s de mondiale koffiesector een reus op lemen voeten is. Want de koffieproductie zou in zwaar weer terecht zijn gekomen. Omdat het inkomen van veel boeren en arbeiders die de bonen telen nog altijd onder de armoedegrens ligt en de productie zich niet aanpast aan de gevolgen van klimaatverandering. Organisaties als Solidaridad spreken van een koffie-bubbel met een mondiale omzet van 170 miljard euro, waarvan slechts 10 procent ten goede komt aan de producerende landen. Terwijl de vraag om koffie stijgt, zakt de productiviteit. Ook door onvoorspelbare regenval en gewassenziektes.In landen waar de koffieproductie wel groeit – bijvoorbeeld Peru, Vietnam en Indonesië – groeit ook de ontbossing. Volgende generaties zouden door dit alles de koffieteelt wel eens vaarwel kunnen zeggen.   

Illycaffè prooi

Maar de grote spelers in de branche boeken vooralsnog vooral succes. Zo steeg de omzet van Starbucks met elf procent naar 6,3 miljard euro, daar waar het bedrijf in juni de hooggespannen verwachtingen van beleggers en analisten nog temperde. En ook de M&A jacht gaat door. Zo is het Italiaanse Illycaffè, een begrip in heel de laars, mogelijke prooi voor de twee grootste wereldspelers. JAB, eigenaar van Jacobs Douwe Egberts en Nestlé, bekend van Nespresso en Nescafé, liggen op de loer. Analisten schatten de overnameprijs van Illycaffè op 1,6 miljard euro.

Ferrari van de koffiewereld

Het in havenstad Triëst zetelende familiebedrijf zegt op geen enkel bod in te willen gaan. Illycaffè profileert zich als het Ferrari van de koffiewereld, wordt geschonken in de allerbeste cafés, is sinds kort ook  in de ‘exclusief schappen’ van de supermarkt te krijgen en maakt louter gebruik van de Arabica-bonen uit Colombia, Costa Rica, Brazilië en Ethiopië. Met een omzet van 460 miljoen euro is het bedrijf een peuter in een branche waar JAB, Starbucks en Nestlé de scepter zwaaien. Analisten van de Rabobank stellen tegenover Bloomberg dat het voor kleine koffiebranders als Illycaffè steeds moeilijker wordt te concurreren. Alleen groei kan ‘Illy’ nog redden. Maar als dat er niet in zit, zal  die grote buitenlandse koper uiteindelijk toch aan het langste eind trekken. 

–Lees hier eerdere brancheverhalen terug

Deals in de koffiewereld op een rijtje