Citizens share: private equity en werknemer samen op overnamepad

In zijn recent gepubliceerde boek The Citizens Share’ deelt Blasi zijn bevindingen gebaseerd op uitgebreid onderzoek naar de toepassing van werknemersparticipatieplannen (wpp)  voor werknemers en de effecten op het succes van bedrijven in de Verenigde Staten. Het geven van aandelen aan werknemers heeft ook veel maatschappelijke voordelen. 

“Participatieplannen voor werknemers worden in de VS door de helft van de Fortune 500 bedrijven gebruikt. In totaal hebben bij 11000 Amerikaanse bedrijven werknemers aandelen in handen”, zegt Blasi. De onderzochte bedrijven hebben een gezamenlijke omzet van ruim een biljoen dollar. In 90 procent van de onderzochte bedrijven hebben werknemers 10 tot 40 procent van de aandelen in handen. Hij constateert dat in de VS werknemers vaker participeren in bedrijven dan in Europa. “Internetbedrijven maken allemaal gebruikt van participatieplannen, maar ook in veel andere sectoren wordt het toegepast.” Ook de regelgeving in de VS is gunstiger voor wpp’s.

“Voor veel ondernemers is de continuïteit van het bedrijf een belangrijke reden om een participatieplan te starten”, zegt Blasi. “Veel waarde zit opgesloten in een bedrijf en de oprichters van deze bedrijven kunnen er niet bij komen zonder het bedrijf in één klap te verkopen. Een wpp biedt een goed alternatief.”  Voor de overdracht van het bedrijf wordt een ESOP (Employee Stock Ownership Plan) opgericht waar de werknemers de eigenaren van zijn. In Nederland zou hiervoor een stichting worden opgericht. Deze stichting leent geld bij de bank en koopt daarvan aandelen van de oprichter/aandeelhouder. Zo hoeft de oprichter niet te wachten tot de exit van het bedrijf en kan hij de waarde van het bedrijf in kleine stapjes verzilveren. In de VS biedt een ESOP voor werknemers grote fiscale voordelen, omdat het vermogen van het fonds door de belastingdienst wordt gezien als pensioengeld. 

Op basis van vele jaren onderzoek concludeert Blasi dat participatieplannen aanzienlijke voordelen hebben. “Uit onze databases blijkt dat bedrijven met wpp’s minder vaak failliet gaan en dat er minder ontslagen vallen. Daarnaast zijn de opgebouwde pensioengelden van deze bedrijven veiliger dan bedrijven zonder wpp.” Amerikaanse banken waarderen de wpp’s. “Een bank verstrekt alleen een lening als het bedrijf een goede toekomst heeft. Als werknemers bereid zijn aandelen te kopen in het bedrijf is dat een sterk teken van vertrouwen.”

Amerikaanse private equity firms hebben de ESOP ook ontdekt als instrument om betere deals te sluiten. In een overname heeft een Amerikaanse investeerder een ESOP gebruikt om een bedrijf te kopen en later weer te verkopen. Hierbij profiteerden de werknemers en kon de private equity investeerder gebruik maken van gunstige fiscale voorwaarden. In de communicatie van de overname zijn er nieuwe voordelen. Nu kan een private equity firm de deal presenteren als een overname ‘in samenwerking met de werknemers’. Wat een mooi antwoord is op critici die private equity zien als allesverslindende ‘sprinkhanen’.

Dit is ook al opgepakt door een organisatie die zich hard maakt voor de implementatie van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in de VS. B-Corp heeft een label op de markt gebracht voor bedrijven die MVO in de kern van hun bedrijfsvoering hebben opgenomen. Het bedrijf gebruikt hiervoor een set criteria. Werknemersparticipatie is één van deze criteria. Hoe meer aandelen in handen zijn van werknemers, hoe beter het bedrijf scoort op de B-Corp schaal. Daarnaast is het verschil tussen het laagste en hoogste inkomen in een bedrijf ook een belangrijk criterium. Omdat werknemers die deelnemen in een wpp ook profiteren van mogelijke waardegroei van een bedrijf, is de kans op een grote kloof tussen werknemer en eigenaar kleiner. 

Blasi daarom wpp´s ook als instrument om groeiende ongelijkheid tegen te gaan. “Private equity bedrijven kunnen een grote impact hebben als zij werknemers laten deelnemen in de groei van de waarde van bedrijven. Nu is het een kleine elite bestaande uit de investeerder, de managers en de beleggers die er rijker van worden. Dit vergroot alleen maar de kloof.” Hier ligt een rol voor de institutionele belegger. “Naar mijn mening moet private equity verplicht worden aandeelhoudersplannen in te richten voor werknemers, bijvoorbeeld in een ESOP. Pensioenfondsen hebben de positie om een verschil te maken. Zij kunnen de standaarden zetten hoe private equity investeerders moeten investeren.” 

Door wpp’s hebben werknemers ook meer invloed op fusie- en overnameprocessen. Dat kan goed en slecht uitpakken voor werknemers. “In de jaren tachtig was er een golf aan vijandige biedingen op bedrijven”, zegt Blasi. In die tijd hebben veel bedrijven die dachten dat zij overgenomen zouden worden hebben als reactie een aandelenplan voor werknemers opgezet. Hiermee kregen de werknemers stemrecht en konden zij ook meebeslissen over de overname. Blasi noemt de overnamestrijd om Carter Hawley Hale, een warenhuis in de VS, als voorbeeld. In de jaren ‘80 en ‘90 was het bedrijf meerdere malen het onderwerp van overname. Het bedrijf zette alles op alles om een overname tegen te gaan. Als onderdeel daarvan werden werknemers aangemoedigd om te investeren in aandelen van het bedrijf waarmee zij ook stemrecht zouden krijgen. Mede dankzij de tegenstem van de werknemers hebben zij een overname tegengehouden. Uiteindelijk heeft dit niet mogen baten, want in 1993 werd het bedrijf failliet verklaard en bleven duizenden werknemers achter zonder pensioenplan. 

Een wpp is volgens Blasi geen wondermiddel om bedrijven goed te maken, maar mits goed ingezet kan het wel degelijk de continuiteit van bedrijven versterken en heeft het grote maatschappelijke voordelen. Volgens Blasi laat Nederland een enorme kans liggen om economie en bedrijfsleven te verbeteren. Als hij terugkomt voor een volgend bezoek aan Nederland hoopt hij dat het Nederlandse bedrijfsleven de wpp heeft omarmt. 

Professor Joseph Blasi is erkend als een autoriteit op het gebied van werknemers participatie. Blasi wordt geciteerd in The New York Times, The Wall Street Journal, The Financial Times en Newsweek. Hij bekleedt de J. Robert Beyster leerstoel aan de faculteit Management & Labor Relations aan Rutgers University, waar hij corporate governance doceert aan Bachelor en Master studenten. Hij heeft een Ed.D. van Harvard University.  Als socioloog, heeft Blasi een brede interdisciplinaire onderzoeksinteresse in de sociale, economische en politieke ontwikkeling van zowel aandelenbezit van werknemers als het idee van winstdeling in de Verenigde Staten. Hij is als onderzoeker verbonden aan het National Bureau of Economic Research. Zijn onderzoeksveld omvat economische sociologie, sociale en economische geschiedenis van het bedrijfsleven en overheidsbeleid.