Wat betekent een verslechterend vestigingsklimaat voor M&A?

Dit artikel is onderdeel van een drieluik over de concurrentiepositie van Nederland.
Lees hier het eerste artikel: Nederland aan het afglijden: aangepraat of reëel probleem?

Iedereen met het oog op de financiële markten weet: er komen lastige tijden aan. Geopolitieke spanningen, sterke inflatie en een algehele conjunctuurbeweging maakt dat de vette jaren van de afgelopen tijd wellicht plaats gaan maken voor een wat minder M&A-klimaat. 

Daarnaast zijn er groeiende zorgen over de concurrentiepositie van Nederland, of vooral zorgen over de toenemende achteruitgang van het vestigingsklimaat. Is Nederland te vol, te duur, nemen de belastingen teveel toe en is het niet een groot gevaar dat maatschappelijke pressiegroepen via de rechter Nederlandse bedrijven onder druk kunnen zetten, zoals Shell mee heeft gemaakt in de rechtszaak met Urgenda? Daarnaast vragen we ons met z’n allen af of we wel genoeg geschoolde vaklui hebben en of alle mensen die we voor verdere economische groei hier wel kunnen wonen, en, zo ja, of ze dan ook nog een beetje op tijd op hun werk kunnen komen met snelle en betrouwbare weg- en spoorverbindingen. 

Hoogconjunctuur voor M&A
De vraag is natuurlijk of er een direct verband is tussen de algemene economische conjunctuur en de ontwikkelingen op het gebied van fusies en overnames. Daarover verschillende meningen. Zo kun je bijvoorbeeld stellen dat er voor M&A eigenlijk niet heel veel aan de hand is, omdat men in goede tijden als M&A-professional aan de slag mag om groei te versnellen bij de klanten, maar in slechte tijden weer aan het werk kan om bedrijven in distresssituaties te helpen. 

Daarnaast valt er ook een lans te breken voor het idee dat de groei in M&A van de afgelopen jaren niet alleen te maken heeft met de goede economische omstandigheden, maar ook met het aanboren van nieuwe markten, een ontwikkeling van mogelijk permanente aard. Denk daarbij aan het uitbreiden van de categorieën waarop due diligence wordt gedaan, of de toenemende groei van dienstverlening aan andere asset classes zoals venture capital, of het groeiende belang van private equity in de Nederlandse economie. Ook is de implementatie van ESG-criteria een belangrijk vraagstuk. Met het toenemen van de regulatoire eisen hebben de juridische adviseurs in ieder geval genoeg te doen. 

Het HR-probleem 
In een volle zaal die voor het grootste gedeelte gevuld was met investeerders actief in Private Equity werd er onder leiding van Ruben Munsterman stevig gedebatteerd over de voorliggende stelling. Duidelijk was dat er zowel bulls als bears vertegenwoordigt waren. Uiteindelijk cirkelde de discussie rond een belangrijk thema: human resources. We hebben overal een tekort aan. Te weinig leraren, te weinig capabele mensen in de politiek, te weinig handjes aan het bed voor de zorg… En een chronische mismatch tussen wat de jeugd studeert en waar de arbeidsmarkt behoefte aan heeft. Zo is er een gigantisch tekort aan goed opgeleide uitvoerders, omdat veel jongeren op het MBO het idee hebben dat je met financieel-administratieve mbo-opleidingen verder komt in het leven, wat in de praktijk helaas vaak niet zo uitpakt. Loodgieters verdienen in ieder geval een heel stuk meer. 

Het HR-probleem zit trouwens niet alleen aan de onderkant van de maatschappij. De zaal was het er over eens dat de kwaliteit van de politici de laatste tijd nogal te wensen overlaat en zich misschien ook wel op een historisch dieptepunt bevindt. Men vroeg zich hardop af wie in tijden van een afrekencultuur op social media en tegen het niet al te briljante salaris nou nog een beetje zorg wil dragen voor de winkel. Bij de discussie over het personeelstekort schakelde de zaal een beetje tussen persoonlijk en zakelijk. Neem het lerarentekort. Een aantal ouders in de zaal ondervindt aan den lijven het tekort in het onderwijs, maar zit bijvoorbeeld ook zakelijk in de kinderopvang of de educatieve technologie.

Grenzen aan groei?
Concrete voorbeelden van het verlies aan kwaliteit van het vestigingsklimaat vlogen ook heen en weer. Neem nu Intel. De Chipfabrikant is naar het oosten van Duitsland vertrokken omdat het gewoon fysiek niet meer mogelijk was om te groeien in Nederland. Geen parkeerplaatsen, geen woningen, geen ruimte om een nieuwe fabriek te bouwen. Het stuk van de bekende columnist van de Financial Times Simon Kuper ging ook over tafel, met de vraag: is Nederland het eerste westerse land dat tegen de grenzen van de groei aanloopt? En gaat Nederland nog wel groeien en moeten we dat überhaupt nog wel willen met z’n allen? En dan nog: we kunnen misschien wel van alles over vinden, maar misschien moeten we met z’n allen wel concluderen dat we gewoon botweg tegen fysieke grenzen aanlopen die volstrekt niet te beïnvloeden zijn door het politieke proces. 

Uiteindelijk kwam de zaal tot de conclusie dat Nederland nog wel echt meedraait in de wereldtop. “Kijk om je heen”, zei een van de deelnemers, “het werkt hier allemaal wel. In andere landen is het nog veel slechter geregeld. Ik ben blij dat ik niet in Engeland woon.” 

Hiermee samenhangende trokken enkele aanwezigen dat een terugval misschien in absolute termen wel te voelen is, maar in relatieve termen vast meevalt omdat we al van zo’n hoge piek komen. Ook deelde iedereen de conclusie dat we wellicht voor wat uitdagingen staan, maar dat het Nederlandse bedrijfsleven wel voor hetere vuren heeft gestaan en daar ook telkens weer met oplossingen kwam. Wel ligt er een vraag rond de beeldvorming: in de pers heeft het ‘kapitalisme’ het de laatste tijd nogal gedaan en is het bedrijfsleven de gebeten hond. Daarom hebben we een verantwoordelijkheid om meer te doen in de maatschappij en ook laten zien wat de bedrijven doen en betekenen voor Nederland. Tot slot opperde een van de deelnemers om van Nederland hét groene valorisatieland te maken, door alle groene innovatie naar Nederland te halen en zo van de crisis een kans te maken.