Nederland aan het afglijden: aangepraat of reëel probleem?

Fotografie: Robert Tjalondo

Er zijn steeds meer serieuze signalen dat de Nederlandse concurrentiepositie langzaam afbrokkelt. Op woensdag 16 november kwamen M&A-professionals bij elkaar tijdens het M&A Forum op het hoofdkantoor van ING in Amsterdam. Het thema was het Nederlandse vestigingsklimaat. Hoe aantrekkelijk is Nederland nog?  

Na twee rondetafelsessies, waarvan de geleerde lessen vanaf volgende week op mena.nl te lezen zullen zijn, vond een paneldiscussie plaats met de volgende vier topexperts: 
Marieke Blom | Hoofdeconoom ING (links vooraan)
Mark Traupe | M&A Director Pon Holdings (links achter) 
Marc ter Haar | Executive Director bij American Chamber of Commerce (rechts vooraan)
Roel Beetsma | Hoogleraar Macro-economie aan de UvA (rechts achter) 

Het debat werd ingeleid door René de Monchy, Content Director Finance & M&A bij Sijthoff Media. Hij vroeg de verschillende panelleden naar hun grootste zorgen over het vestigingsklimaat. “Is het paradise inderdaad lost?” 

“De titel is wat zwaar aangezet", reageerde Mark Traupe. “Maar Nederland is wel aan het wegzakken.” 

Marc ter Haar heeft vanuit zijn rol bij AmCham uniek zicht op hoe aantrekkelijk Nederland momenteel wordt bevonden door buitenlandse bedrijven en hij deelde zijn zorgelijke bevindingen. “Bij weinig bedrijven zijn investeringsplannen waar Nederland in voorkomt. We komen voor op nul short lists", aldus Ter Haar. 

De belangrijkste reden hiervoor: de businesscase van bedrijven is gebaat bij enige voorspelbaarheid. Die ontbreekt. Toch vindt ook Ter Haar de titel wat te heftig. “Paradise losing zou beter passen.” 

Hoogleraar Beetsma ziet een aantal problemen waardoor Nederland minder aantrekkelijk wordt. “De politieke versnippering, de arbeidsmarkt: van buitenlandse kenniswerkers wordt steeds meer afgeknabbeld zoals de aanpassing van de 30%-regeling, tekort aan woningen en het politieke sentiment", somde hij op.  

Eeuwige klagers 
Het vierde panellid Marieke Blom ging er echt even voor staan en bracht een gepassioneerd betoog over haar iets andere perspectief op Nederland. “We hebben veel dingen ongelofelijk goed geregeld in Nederland", stelde ze. “We leggen elkaar voortdurend uit in dit soort gremia wat er allemaal mis is met ons land en doen daar vervolgens ook nog wat mee.” 

“Qua BNP-groei behoort Nederland tot de grote winnaars”, aldus Blom. Er komt weliswaar een milde recessie aan, maar die kunnen we hebben. Kijk ik met een structurele bril naar Nederland is het nog altijd een prettige en veilige plek om te wonen. We hebben een betrouwbare overheid en een flexibele arbeidsmarkt. Wel zijn er tekorten in de zorg en technische beroepen. Daar moeten we wat aan doen, inclusief het aantrekken van buitenlands talent.”

Paradijs vanuit wiens perspectief? 
Is er dan niks mis? Vanuit het bedrijfsleven zijn er wel wat puntjes, erkende de Hoofdeconoom van ING. Zo moet er duidelijkheid komen over ons buitenlandbeleid. Hoe staan we tegenover autocratisch bestuurde landen, zoals Rusland en China. En welke relatie willen we met de Verenigde Staten?  

Over de titel ‘Paradise Lost’ zei Blom: “Paradijs vanuit wiens perspectief? Vanuit de investeerder? Maar er zijn ook andere perspectieven. Gelukkige mensen zijn mensen die anderen helpen, nieuwe dingen leren en iedere dag nieuwe mensen ontmoeten. Ook op deze gebieden doet Nederland het goed. Onze kinderen zijn de gelukkigste van de hele wereld.” 

De planeet komt er wel wat bekaaid vanaf, gaf ze wel toe. Toch blijkt uit onderzoek van ING dat het merendeel van de Nederlanders economische groei nog steeds als iets positiefs ziet. Dat komt volgens haar vanuit onze drijfveer om de dingen steeds beter te doen. De winst van de groei willen we uitgeven aan onszelf, maar wel eerlijk verdeeld. Ook willen we het investeren in betere publieke voorzieningen en het klimaat. Stoppen met groeien is dan ook onhaalbaar, maar het moet dan wel goeie groei zijn.  

Wanneer we een paradijs willen, zullen we eerst moeten besluiten wiens paradijs. “Willen we de echte energie-intensieve industrie hier nog hebben? Hoeveel migratie willen we? Welke migratie? Willen we allemaal voltijds werken met meer stress als gevolg of iets inleveren op welvaart? Iedere keuze heeft een uitruil tot gevolg. Als we deze richting bepalen kan het kabinet hier met duidelijk beleid op sturen.”     

“Daarbij moeten we de politiek helpen", besloot Blom. “Het is heel makkelijk om ze af te branden, maar het is echt een hondenbaan.” Ze pleit voor meer ondersteuning van Tweede Kamerleden en het goed organiseren van onze eigen tegenspraak. “Zet daar goede mensen neer en betaal ze goed.” 

De richting en de randvoorwaarden 
Terug in het panel werd er opnieuw gekeken naar buitenlandse investeerders. Welke willen we wel en welke niet? Marc ter Haar stelde dat kwaliteit boven kwantiteit moet gaan. Wel noemde hij het vertrekken van grote bedrijven een ‘sluipmoordenaar’. “Als er genoeg grote bedrijven vertrokken zijn, komt dat hard aan bij een toekomstige crisis. Dan denken we ineens: waar zijn alle banen gebleven?” 

Beetsma pleitte voor het belang van goede randvoorwaarden om de bedrijven te krijgen die we hier willen. Het karakter van de groei zou dan inderdaad schone groei moeten zijn. Past de energie-intensieve industrie hier nog in? Dat Nederland hier koploper in is heeft historisch te maken met de deltaligging en de eigen gasvoorraad, maar hier is wel een en ander in veranderd. “Het heeft geen zin om alles hier te houden", zei Ter Haar. “Ik zou zeggen: laat alle groene innovaties hier landen. Dan hebben we over tien jaar een hele andere economie. De UE moet hier ook in mee.” 

Pon ziet dit ook, en investeert al in deze transitie. Het bedrijf zet bijvoorbeeld in op car sharing. “We willen volop inzetten op innovaties die bijdragen aan welvaart en welzijn", aldus Mark Traupe.   

Maar deze transitie vinden we wel spannend, stelde Marieke Blom. “Wanneer grote bedrijven uit de zware industrie weggaan raken we in paniek: ‘daar gaat ons verdienvermogen'. Lobbyisten zijn er goed in dit angstbeeld uit te vergroten.”  

Hiermee kwam het panel in de buurt van een richting die Nederland op zou moeten gaan: die van schone groei en duurzame innovaties. Het volgende probleem is de slagkracht van de overheid. “De politiek is veel met zichzelf bezig", stelde Beetsma. “Dat komt ook door de vele kleine partijen die om aandacht schreeuwen. Ik heb het idee dat het kabinet veel tijd bezig is met de kleine problemen, waardoor de grote dossiers waar het echt om gaat blijven liggen. Zo'n stikstof probleem moet sneller op te lossen zijn. Dat het elektriciteitsnet de vraag nu niet aankan, hadden ze al veel eerder kunnen en moeten voorzien.” 

Concluderend kwamen de panelleden erop uit dat er veel dingen goed gaan in Nederland en dat er een hele sterke drive bestaat om het nog beter te doen. Wel is er duidelijkheid nodig over de richting die we op willen en welke trade-offs die richting met zich meebrengt. Die duidelijkheid is ook belangrijk voor buitenlandse investeerders evenals duidelijkheid over belastingen, langetermijnbeleid en subsidies.  

Na de enerverende paneldiscussie werden de genomineerden bekend gemaakt van de M&A Awards. Voor de categorieën best deals en best young talents kan er nog gestemd worden. Op het hoofdkantoor van gastheer ING werd er onder het genot van heerlijke hapjes en drankjes nog lang nagepraat over dit belangrijke thema dat zoveel losmaakt bij de inwoners en bestuurders van ons land dat vanuit een aantal perspectieven nog altijd als paradijs kan worden gezien.