Overnametrends in de automotive: branche trilt op grondvesten

De onzekerheid over alle veranderingen die de sector doormaken, wordt door prof. dr. Ard-Pieter de Man, hoogleraar Management Studies aan de Vrije Universiteit Amsterdam, met een praktisch voorbeeld verwoord: “Ik moet eigenlijk mijn oude autootje vervangen. Maar wat is op dit moment wijsheid? Elektrisch? Voor mij op dit moment een moeilijke optie, omdat er in de parkeergarage van mijn appartementencomplex in hartje Rotterdam geen laadpalen zijn. Wachten tot die wél komen? Gokken op waterstof? Of dan toch nog maar een laatste keer voor ‘fossiel’ gaan… Maar schrijft dat komende jaren door die elektrificatie niet enorm af, is dat geen kapitaalvernietiging? En kan je dat maatschappelijk überhaupt nog wel maken?” 

Prof. dr. De Man – naast hoogleraar is hij zelfstandig organisatie-adviseur – onderzoekt nieuwe businessmodellen. En als er één branche is die grootschalige vernieuwing doormaakt, is het de automotive-industrie wel. Ard-Pieter de Man stelt dat daarbij sprake is van drie belangrijke trends. 

“De omslag naar elektrisch rijden, digitalisering van de auto tot high tech platform met alle technische kennis die dat vergt, het veranderende denken over mobiliteit”, somt hij op. “Die elektrificatie is duidelijk, maar stuit – denk aan mijn parkeergarage – desondanks soms nog op praktische bezwaren. Door digitalisering van de auto zelf moeten dealers grote investeringen doen. Denk aan apparatuur voor onderhoud, maar met name aan het uiterst schaarse personeel dat met al die nieuwe technieken weet om te gaan. En dan is er nog de mentaliteitsverandering die je nu al onder veel jongeren ziet. Wil ik wel eigenaar zijn van zo’n auto of deel ik liever een voertuig?” 

Gevolgen van de metamorfose die de industrie doormaakt zijn bijvoorbeeld de huidige hausse aan fusies en overnames. Uit de meest recente Automotive Executive Survey van KPMG blijkt een overgrote meerderheid van de 1100 ondervraagde bestuurders uit de auto-industrie te verwachten dat tegen het jaar 2030 tot 80 procent van alle nieuwe auto’s online en rechtstreeks bij de fabrikant zal worden besteld. 

Ook rekent de sector erop dat nieuwe abonnementsvormen rond ‘auto delen’ verder zullen zijn opgerukt. Daarnaast is er grote bezorgdheid over de continuïteit van de toeleveringsketen, bijvoorbeeld door het chronische tekort aan chips, accu-onderdelen, staal, koper en aluminium. KPMG stelt dat de branche verdienmodellen moet aanpassen en flink moet investeren in hernieuwde digitale klantervaringen. 

Autonoom rijden 
Branchegenoot PwC omschrijft de toekomst van mobiliteit als ‘eascy’: elektrisch, autonoom, shared, connected en jaarlijks bijgewerkt. Het internationale accountantskantoor voorspelt dat in 2030 één op de drie gereden kilometers al in de vorm van het car sharing concept zal zijn. Het aandeel autonoom rijden zal binnen acht jaar zijn opgelopen tot 40 procent, zo wijzen wiskundige berekeningen van PwC uit. 

En: disruptieve ontwikkelingen veranderen de automotive sector in ongekend snel tempo, hebben grote impact op de huidige businessmodellen en de traditionele supply chains, aldus PwC. Dit alles vereist voortdurend aanpassingsvermogen van de bedrijfsvoering vanuit drie essentiële invalshoeken: business, technologie, klantervaring. Voor bestaande bedrijven – bijvoorbeeld merkdealers, toeleveranciers en retailers – is het huidige credo: eten of gegeten worden… 

Prof. dr. De Man daarover: “Deze automotive metamorfose raakt met name de traditionele dealer, want die dealer staat voor een welhaast onmogelijke opgave. Aan die ene kant de zeer hoge kosten, om de apparatuur voor bijvoorbeeld onderhoud up-to-date te houden. En anderzijds, bijna een mission impossible, kennis in huis halen. Hoe doe je dat in deze tijden van schaarste waar het bijvoorbeeld experts in data-analyse en artificial intelligence betreft? Áls die mensen er al zijn en bij zo’n dealer willen werken, betekent dat een forse investering in lonen. Bovendien is het tekenend voor de huidige markt dat jonge talenten na een bepaalde periode verkassen, op zoek gaan naar iets nieuws, naar andere uitdagingen.” 

Werkplaats van de toekomst 
Branche-organisaties BOVAG, Innovam, OOMT en RAI Vereniging hebben onderzoek gedaan naar de autowerkplaats van de toekomst. Ook zij stellen dat inspelen op de ontwikkelingen cruciaal is voor het voortbestaan van autobedrijven. ‘Voertuigen worden steeds complexer, met als gevolg nieuwe eisen aan werkplaats en personeel’, aldus de vier organisaties. Vooruitkijkend naar het jaar 2040 stellen zij dat het zaak is nú iets te doen aan goede scholing en actuele technische kennis. Om straks te kunnen overleven. 

Maar, hoogleraar Ard-Pieter de Man zei het al, daarvoor zijn forse investeringen nodig. En die kosten kunnen voor bijvoorbeeld dat familiebedrijf op de hoek van de straat, al jaren terend op diezelfde vaste en steeds grijzer wordende klantenschare, funest blijken. Waardoor verkoop van de zaak, veelal nog eens extra ingegeven door het opvolgingsprobleem, gezien wordt als enige optie. 

Zo nemen grote dealerorganisaties niet alleen die kleintjes over, maar richten zij zich ook in toenemende mate op schadeherstelbedrijven. Voorbeelden van snelgroeiende autoreuzen met schaalvergroting als ultieme overlevingstactiek zijn Broekhuis Holding, Dealer Groep Pon, Stern Groep, Emil Frey NL, Louwman Dealer Group, Riva Holding en Van Mossel Automotive Groep. Waarbij óók over de Nederlandse grens wordt gekeken. 

Zo nam Van Mossel de Belgische dealergroepen Fidenco (met tien automerken), Groep Vereenooghe (negen Mercedes-Benz vestigingen in West Vlaanderen) en het Luxemburgse Autopolis (dertien automerken) al over. Waardoor het bedrijf in één klap de grootste automotive groep in de Benelux werd. 

‘Groei, groei, groei’, is het motto van Van Mossel, met alleen in Nederland al ongeveer 200 vestigingen, 28 automerken en eigen schade- en leasebedrijven. Die onstuimige groei wordt mede tot stand gebracht door eigen initiatieven. Zo verwierf het bedrijf zich de exclusieve verkooprol van het door het Chinese SAIC Motor gekochte voormalige Britse sportwagenmerk MG, gespecialiseerd in elektrische SUV’s. Van Mossel is gulzig en doet acquisities waar je bij staat… 

Kleine dealers, kleine merken 
De honderd grootste autodealers in Nederland wisten hun marktaandeel al tot bijna 90 procent te vergroten, een trend die zich volgens analisten zal voortzetten. Diezelfde analisten verwachten dat van de huidige ongeveer 400 dealerondernemingen er de komende jaren door overnames nog velen zullen verdwijnen. Waarbij vooral volume- en premiummerken alleen nog maar door die Top-100 bedrijven zullen worden vertegenwoordigd. ‘Daarnaast resteren dan alleen nog kleinschalige dealers van kleine merken in de periferie van het land’, zo stellen zij. 

Die grootste spelers kijken ondertussen steeds vaker naar uitbreiding van hun portfolio in de breedte. Zo is familiebedrijf Pon Holdings – jaaromzet acht miljard euro en onder andere importeur van VW, Audi, Skoda en Porsche – uitgegroeid tot ’s werelds grootste fietsfabrikant met merken als Gazelle, Urban Arrow en Swap. Daar kwam vorig jaar de overname van het Amerikaanse Dorel Sports (betaalde prijs: 810 miljoen dollar) – fabrikant van Cannondale sportfrietsen, Mongoose BMX-bikes en Schwinn rijwielen – bij. Een doorbraak in de Verenigde Staten, waar met name de markt voor elektrische rijwielen nog in de kinderschoenen staat en dus veelbelovend is. 

De fietsactiviteiten van het concern zijn inmiddels goed voor een gezamenlijke jaaromzet van 2,5 miljard euro, waarmee Pon het Taiwanese Giant en het eveneens Nederlandse Accell (Batavus en Sparta) van de troon stoot als dé monidale nummer 1. Met de Amerikaanse acquisitie kan Pon tevens de nare bijsmaak van de mislukte overname van Accell wegspoelen. Het familieconcern haalde in 2018 in het geheim twintig procent van de aandelen van deze beursgenoteerde concurrent binnen, maar directie en aandeelhouders van Accell zagen niets in een fusie. Waarop Pon in 2021 het belang in Accell voor ongeveer 140 miljoen euro te gelde maakte. 

Trots automotive familiebedrijf 
Ook dat andere grote, trotse en Nederlandse automotive familiebedrijf is al jaren op overnamepad en zoekt groei in de breedte. Louwman Group – opgericht in 1923 en anno 2022 zes divisies, 70 retailbedrijven en 3200 medewerkers tellend – noemt mobiliteit ‘meer dan een auto, motor, rolstoel of leasevloot. Het is mensen bewegen en verder brengen’. Of, zoals President Eric Louwman op de eigen website zegt: “Mobiliteit is vrijheid. En het hart van dit familiebedrijf.” 

Louwman Group maakte onlangs bekend dat zij voornemens zijn om Orange Motors, met een aantal Opel-dealers in Rotterdam en omgeving, over te nemen en werkt aan de integratieplannen. Volgens Chief Financial Officer William Bontes van het concern gebeurt er momenteel veel in automotive land. “Je ziet dat de elektrificatie heel snel toeneemt, zeker de afgelopen weken”, aldus de CFO. “Dat heeft natuurlijk te maken met de torenhoge brandstofprijzen, met de gevolgen van de oorlog in Oekraïne.” 

Louwman Group heeft een belang in Fietsvoordeelshop, dat op zijn beurt met grote regelmaat overnames in de e-bike sector doet. Het bedrijf investeert verder in bijvoorbeeld Mobility Invest Group, moederbedrijf van onder andere de Mobiliteitsfabriek. En heeft een belang in WeGo Carsharing. 

“Vorig jaar hebben we verhuurbedrijf Autohopper, met 130 vestigingen, overgenomen”, vertelt William Bontes. “Door al die combinaties en krachtenbundelingen – zo zijn we ook actief in oplaadbare mobiliteitskaarten – geven we steeds meer invulling aan de ontwikkeling van Mobility as a Service. Wij verbreden ons tot innovatieve aanbieder van mobiliteitsdiensten, tot die gezichtsbepalende speler in deur-tot-deur-mobiliteit.” 

Want de vraag verandert en daarop moet met een ander, een breder aanbod op worden gereageerd. Denkt ook prof. dr. Ard-Pieter de Man van de Vrije Universiteit. “Hoe je het wendt of keert, die ontwikkeling, die transformatie is ingezet door Elon Musk”, aldus de hoogleraar. “Musk zette met Tesla de nieuwe standaard neer. Hij nam software als basis en bouwde daar een auto omheen. Waar traditionele fabrikanten dat juist altijd omgekeerd deden. Zij zitten nu – ondanks dat Elon Musk zijn aandacht van automotive naar ruimtevaart lijkt te hebben verzet – nog steeds in die moeizame, achtervolgende rol.” 

Desinteresse in leaseauto 
Over de desinteresse van jonge generaties in de auto als bezit, als exclusieve berijder van zo’n vierwieler, zegt De Man: “Ik bezoek voor mijn werk als onafhankelijk en zelfstandig organisatieadviseur veel grote bedrijven, bijvoorbeeld de Big Four. En daar waar vroeger die leaseauto een uiterst belangrijk onderdeel van het arbeidscontract was, geldt dat nu voor twintigers niet of veel en veel minder. Zij kijken steeds vaker naar mobiliteit als een dienst, dus ook naar het openbaar vervoer, ook naar – al dan niet elektrische – fietsen. Maar omdat generatiewisselingen lang duren, veelal tientallen jaren, zal de leaseauto zeker niet van vandaag op morgen het veld hebben geruimd.” 

Die mening deelt de CFO van Louwman Group, William Bontes: “In de grote steden zijn mensen van rond de 25 jaar zeker niet met het binnenhalen van een leaseauto bezig, als ze onderhandelen over hun arbeidsvoorwaarden. Hen gaat het er louter om van A naar B te komen. Maar in de ‘buitengebieden’, en dus nog altijd in grote delen van Nederland, kan dat weer heel anders zijn. Dus ja, die houding van jongeren ten opzichte van de auto als eigendom verandert, maar heel erg snel en massaal gaat dat nou ook weer niet.” 

Bontes zei in een eerder interview met M&A Magazine, twee jaar geleden, veel te verwachten van de ‘waterstofauto’, concept waarin Toyota – Louwman Group is sinds jaar en dag importeur van het Japanse merk – een voorlopersrol speelt. Zelf rijdt de CFO in zo’n auto op waterstof; de Toyota Mirai. “Probleem is het geringe aantal waterstofstations, al is dat aantal inmiddels verdubbeld tot dertien, waarvan er één in mijn woonplaats Rotterdam staat”, zegt Bontes. “Ondanks de hausse aan elektrificatie geloof ik ook nog steeds in auto’s die op waterstof rijden. Want: lichter in gewicht, dus minder belastend voor het wegdek. En tegelijkertijd óók schoon. Bovendien hoef je niet telkens een half uur lang op dat opladen te wachten.” 

Gasunie leidingennetwerk 
Bonus daarbij, met het oog op de nabije toekomst: het mondiaal geroemde en 17.000 kilometer lange leidingennetwerk van Gasunie wordt voor een groeiend deel vrijgemaakt voor transport van waterstof, nu de vraag naar aardgas geleidelijk afneemt. Chief Financial Officer van Gasunie, Janneke Hermes: “In 2030 moet er een nationaal waterstofnetwerk met internationale aansluitingen liggen, dat voor 80 procent bestaat uit aardgasleidingen die een tweede leven hebben gekregen.” 

Tegen die tijd zal het Nederlandse automotive landschap nog verder zijn geconsolideerd. “Er vindt momenteel zoveel innovatie plaats, er gebeurt zoveel op M&A-gebied”, zegt hoogleraar Ard-Pieter de Man. “Bijna dagelijks hoor je wel van overnames, van fusies, van nog effectievere accu’s en laadpalen.” 

Waarbij Nederlandse start-ups en scale-ups met een link naar automotive het heel goed doen. Zo werd eind vorig jaar de verkoop van het Nederlandse ViriCiti – een bedrijf dat elektrificatie-oplossingen voor e-bus en commerciële wagenparken aanbiedt met een uniek softwareplatform voor batterij-beheer, laadstationbewaking, telematica voor OEMs van voertuigen, wagenonderhoud en gegevens over voertuigbewegingen – bekend. De Amerikaanse oplaad-reus ChargePoint betaalt 75 milioen euro voor het softwarebedrijf. 

Namens IMPROVED tekende Director Sherief Rahim voor het adviseren van VirciCiti bij deze deal. “ViriCiti zit midden in ons domein”, aldus Rahim. “Een typische crossborder acquisitie waarbij Technology, Energy en Mobility samenkomen. Als IMPROVED doen wij veel in elektrificeren van passagiersvervoer en de transportbranche. Dit is onze eerste deal binnen de openbaar vervoer en commerciële transportsector. In Nederland rijden inmiddels alle ov-bussen al op het platform van ViriCiti. Ontzettend gaaf dat je zo’n innovatief en oer-Hollands product zo wereldwijd uitrolt.”