In Memoriam Michiel de Haan (1947-2023)

Michiel de Haan was een van de founding fathers van venture capital in Europa. De Haan heeft in de jaren tachtig en negentig op de voorgrond van durfkapitaal in Nederland gestaan. Als oprichter van Atlas Venture, Invest Europe, Pharming, Crucell, de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen en Aescap Venture heeft Michiel de Haan ondernemerschap en innovatie in Europa ondersteund. Daarnaast heeft hij in 2004 de European Venture Philantropy Association (vandaag de dag Impact Europe) mede opgericht. ‘’Het is veel te gemakkelijk om in het gareel te lopen’’, zei hij in 2003 tegen NRC over zijn wil om verschil te maken.

In 2021 schreef ik een reeks over het ontstaan en verloop van durfkapitaal in Nederland. Ik wilde – mede door mijn bredere interesse in geschiedenis – weten hoe durfkapitaal in Nederland was ontstaan. Ik kwam er al vrij snel achter dat het onderscheid tussen de twee soorten van investeren in het begin er nog niet was. Ik werd geholpen door Felix Zwart van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen, die zijn proefschrift wijdt aan dit onderwerp. Voor de reeks kwam ik in contact met de eerste voorzitter en medeoprichter van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen Ellard Blaauboer. Ik werd geïntroduceerd aan Michiel de Haan. Michiel de Haan was een van de eersten in Europa die een participatiemaatschappij oprichtte. In 2021 maart werd het derde deel van de reeks met hem gepubliceerd.

Pionier
Michiel de Haan werd in 1947 geboren in Shanghai. Zijn vader was directeur van de Koninklijke Java-China-Japan lijn, die later opging in Nedlloyd. Michiel de Haan was in 1974 na zijn studie Bedrijfseconomie aan de Nederlandse Economische Hogeschool (tegenwoordig de Erasmus Universiteit) begonnen als kredietenman bij de Nederlandse Middenstandsbank, de verre voorloper van de ING Bank. ‘’Na een studie scheikunde aan de Universiteit van Leiden dacht ik: ‘Ik wil niet uiteindelijk in een laboratorium terechtkomen, maar ik doe liever iets ondernemends in het mkb’. Toen ben ik eerst bedrijfseconomie gaan studeren in Rotterdam. Na het afstuderen ben ik bij de NMB gaan werken op de afdeling Kredieten.’’

In 1987 nam Michiel de Haan middels een management buy-out NMB Participatie over. ‘NMB participatie-activiteiten verzelfstandigd in Atlas Venture’, kopte NRC op 25 februari 1987. De naam Atlas Venture was een verwijzing naar de trans-Atlantische visie van het venture capital investeringsbedrijf. ‘’Wij richten ons voor een belangrijk deel op jonge, snel groeiende ondernemingen waar de risicograad heel erg hoog is en dus ook het afvalpercentage. Van de honderd blijven er maar een paar over. Het is dus zaak dat aan beide kanten het huiswerk ontzettend goed wordt gedaan’’, vertelde hij in maart 1987 aan het vakblad Computable.

Atlas Venture had toentertijd vestigingen in München, Parijs, Boston en Amsterdam. ‘’Wij konden toen, als een van de weinige participatiemaatschappijen in Europa, een – wat wij noemden – ‘Best of breed across the Atlantic’  beleid voeren richting de meest beloftevolle informatietechnologie-ondernemingen van Amerika en Europa. Wij konden kiezen tussen wat mijn medewerkers en partners zagen als de beste ondernemingen’’, vertelde De Haan eerder.

Atlas Venture investeerde in verschillende sectoren, maar stond ook voornamelijk bekend als een investeerder in de biotechnologie. Atlas Venture was onder meer betrokken bij de oprichting van Crucell (voorheen IntroGene), Pharming en het Duitse MorphoSys. Atlas Venture was betrokken bij de oprichting van het Leidse Pharming dat een dochterbedrijf was van GenPharm International. Pharming – waar De Haan commissaris was van 1993 tot 2004 – stond bekend om Stier Herman. Stier Herman was het icoon van de biotechnologie: hij was het resultaat van onderzoek naar de mogelijkheid om dieren genetisch te veranderen. Herman droeg als eerste rund in zijn DNA een gen voor het menselijk eiwit lactoferrine – ook wel human lactofferin genoemd. Lactoferrine kan worden gebruikt als medicijn tegen ontstekingen.

Daarnaast stond Michiel de Haan aan het begin van Crucell, dat in 1993 door Dinko Valerio was opgericht als IntroGene. Atlas Venture was de eerste investeerder in IntroGene, waarbij De Haan de eerste commissaris was van het biotechnologiebedrijf tot en met 2003. Crucell werd in 2011 overgenomen door Johnson & Johnson voor 2,3 miljard dollar. Uit Crucell was eerder Galapagos ontstaan in 1998 uit een joint venture tussen IntroGene en Tibotec. ‘’Ik heb inderdaad aan het begin gestaan van Crucell. De voorloper van Crucell was IntroGene, opgestart in het primatencentrum van TNO te Rijswijk door Dinko Valerio en twee professoren. TNO had een primatencentrum en wij hadden al vanuit NMB een samenwerking met TNO, omdat wij het interessant vonden om een samenwerking te hebben. Wij hadden ook een participatiemaatschappij opgericht voor TNO, Partno Participatie. Via TNO kwam ik in aanraking met Dinko’’, vertelde De Haan eerder.

Ondernemende energie
In het boek ‘De rebellen van Crucell’ (2014) vertelt hij over zijn jeugd in Azië en hoe hij verliefd was geworden op het ondernemerschap. ‘’Ik zag die Chinezen werken in Hongkong, Taiwan en in de Volksrepubliek en dacht: dat is de goede energie.’’ Over de groei van participatiemaatschappijen vertelde hij in april 1986 aan het Algemeen Dagblad: ‘’Er ontstond behoefte aan een andere dan de traditionele vormen van risicokapitaal zoals geld lenen van familie, het reserveren van winst of een notering aan de effectenbeurs. Elke dag komen tientallen ondernemers bij de participatiemaatschappijen om voor hun ambitieuze plannen geld los te krijgen. Zo ontstaan er snel nieuwe ondernemingen.’’

Ellard Blaauboer, die met Michiel de Haan in 1984 betrokken was bij de oprichting van de Nederlandse Vereniging van Participatiemaatschappijen (NVP), maar bovendien De Haan al kende vanaf de studietijd in Rotterdam vertelt: “Wij woonden in hetzelfde studentenhuis aan de Maasboulevard in Rotterdam. De scheepvaart die wij dagelijks over de Maas zagen trekken, creëerde een band. Zelf kwam ik als cargadoor uit de scheepvaart en Michiel’s vader was de baas van een grote internationale rederij. Beiden hadden wij besloten iets anders te gaan doen en de studie Bedrijfseconomie op te pakken. Michiel kookte Chinees voor het gehele huis, terwijl ikzelf de Hollandse pot voor mijn rekening nam. Dat was soms een echte competitie! Deze competitie zette zich in zekere zin voort toen wij tien jaar later elkaar (niet toevallig?) weer ontmoetten als directeur van een participatiemaatschappij. Michiel deed NMB Participaties en ikzelf was de baas van NeSBIC. Wij hadden een gezamenlijke participatie in PIE Medical BV uit Maastricht, een off-spring vanuit Philips onder begeleiding van PII (Projectgroep Industriële Innovatie). Het bedrijf werd door ons naar de toenmalige Parallelmarkt van de Amsterdamse effectenbeurs gebracht, een van de eerste nieuwkomers vanuit de plantenkas van de nog jonge Nederlandse venture capital sector. Mede door mannen als Michiel de Haan is de sector venture capital een niet meer weg te denken bron geworden van zowel innovatie als financiering voor de Nederlandse industrie.’’

Lees ook: Hoe Volkert Doeksen en zijn partners AlpInvest vormgaven