Fund of Funds: private equity en venture capital voor iedereen

In de afgelopen jaren hebben private equity en venture capital zich bewezen als een van de beter renderende asset classes in de markt. Deze vormen van investeren hebben vanzelfsprekend ook de interesse gewekt bij particuliere beleggers, maar het is voor particulieren echter niet makkelijk om te investeren in private equity of venture capital. Zeker bij de gevestigde fondsen is het minimumbedrag om als limited partner toe te treden tot de investeerdersgroep vaak veel te hoog gegrepen voor de particuliere belegger. Misschien leuk voor de écht steenrijke mensen en hun families, maar geen optie voor de ‘gewone’ rijken die een paar ton tot een paar miljoen over hebben om te investeren.

De oplossing is samenwerking: door met meerdere kleine particuliere investeerders samen te komen is het mogelijk om een samen het benodigde bedrag bijeen te brengen om een ‘ticket’ te kunnen voldoen. Een simpel voorbeeld: als je voor één ticket van een PE-huis bijvoorbeeld 50 miljoen nodig hebt, ben je er ook met twintig investeerders die allemaal 250.000 inleggen, via een aanbieder van fund-of-funds die als intermediair optreedt tussen de investeringshuizen en de particuliere beleggers. In de praktijk is de constructie doorgaans nog net een beetje complexer omdat de kleine aandeelhouders meestal niet in één fonds investeren, maar in een mandje van meerdere fondsen. Per fonds komt het er doorgaans op neer dat enkele tientallen tot enkele honderden investeerders een bedrag tussen de 250.000 en tien miljoen euro inleggen dat over een fonds van tien à vijftien onderliggende PE- of VC-huizen wordt gespreid.

Spreidingsstrategie
Omdat niet alle geografische regio’s en sectoren van de economie op dezelfde manier reageren op veranderende economische omstandigheden wordt er doorgaans ook een mix gemaakt van fondsen uit verschillende regio’s (zoals de VS en Europa) die actief zijn in meerdere sectoren, zoals de gezondheidszorg of de maakindustrie. Hierbij mag worden aangetekend dat er bij sommige fund-of-funds ook nog een zekere verdeling wordt aangebracht tussen het percentage dat in private equity wordt gestoken en dat naar venture capital gaat: de meeste FoF-aanbieders bieden beide aan en adviseren een mix van de twee, waarbij er volgens de wetten van risk en reward altijd een kleiner percentage naar het risicovollere, maar potentieel lucratievere venture capital gaat. De aanbieders van de fund-of-funds bemiddelen dus niet alleen tussen de investeringsfondsen en particulieren, maar doen ook marktonderzoek naar de prestaties van de fondsen waarmee ze in zee gaan en stellen op basis van dit onderzoek ook de spreidingsstrategie van het fonds vast. Wat betreft de investeringstermijnen volgen de FoF’s doorgaans die van de investeringsfondsen, dus tussen de vijf en de tien jaar.

Impact investing
Nog even los van de rationele gronden waarom dergelijke investeringen resoneren in de markt zijn er ook nog wat redenen die wellicht minder rationeel zijn, maar daarom niet minder belangrijk. In de eerste plaats zijn de mensen die van deze vorm van investeren gebruik maken doorgaans zelf ondernemer (geweest) en voelen ze zich thuis in de wereld van het MKB waarin er geld verdiend wordt met het bouwen en laten bloeien van concrete bedrijven. Dat resoneert doorgaans goed bij ondernemers die zelf een MKB-onderneming hebben opgebouwd en die wellicht al eerder extern groeigeld hebben aangetrokken en daarom al bekend zijn met private equity of venture capital.

Een ander belangrijk vlak waarop fund-of-fundinvesting in de belangstelling staat is op het gebied van impact investing. Bij veel vermogenden bestaat het verlangen om met een deel van het beschikbare kapitaal iets ‘goeds’ te doen door te investeren in bedrijven die een sociale missie hebben, of die werken aan vergroening en verduurzaming. Omdat het hier vaak gaat om meer risicodragende investeringen in kapitaalintensieve sectoren is het doorgaans onwerkbaar om als particulier aan impact investing te doen, maar kan het prima in de constellatie van een fund-of-fund. Een mooi Nederlands voorbeeld is Carbon Equity: dit fund of funds investeert specifiek in PE- en VC-fondsen die zich richten op klimaattechnologie.

Wisselwerking tussen LP’s en GP’s
Dat deze constructie een aantal evidente voordelen heeft voor de afnemers van de beleggingsproducten is duidelijk, maar het is wat lastiger om te na te gaan waarom de fondsen akkoord zouden gaan met een fund-of-fundsplacering. Zeker de topfondsen die altijd overtekend zijn bij hun fundingrondes en dus de investeerders voor het uitzoeken hebben is het maar even afwachten of de PE en VC-fondsen wel zitten te wachten op de inbreng van fund-of-funds. Toch lukt het de aanbieders van fund-of-funds doorgaans wel om ertussen te komen. Een investeerder die we voor dit artikel spraken legde het als volgt uit: de limited partners – of met een mooi Nederlands woord de stille vennoten – van hun fonds zijn weliswaar ‘stil’, maar dat betekent niet dat er geen wisselwerking is tussen de limited partners en de general partners die het fonds draaien.

De limited partners hebben doorgaans complexe eisen, wensen en voorwaarden om bij een fonds in te stappen, al dan niet gedreven door de logica van hun eigen organisatie. De limited partners zijn doorgaans belangrijke sparringpartners bij de investeringsfondsen en hebben vaak ook hun eigen gebied van expertise waarop ze hun fondsen goed kunnen adviseren, gecombineerd met een uitgebreid netwerk. Een pensioenfonds zit bijvoorbeeld heel anders in elkaar dan een investeringsmaatschappij van een (regionale) overheid of een grote bank.

De ene limited partner is dus zeker de andere niet en het loont om ook een diverse groep limited partners te hebben om zo ook meerdere inzichten en perspectieven binnen te krijgen. In het geval van een fund-of-fund komt daarbij dat zo’n grote groep relatief kleine investeerders weer direct een heel groot netwerk is van ervaren experts, ondernemers en bestuurders die weer ingezet kunnen worden bij portfoliobedrijven in allerlei rollen, van business mentor tot consultant of interimbestuurder.

Digitale investeringsplatformen
In technologisch opzicht is er een soortgelijke ontwikkeling waarneembaar als die we gezien hebben bij het particulier beleggen in aandelen en obligaties. Meerdere FoF’s presenteren zich nadrukkelijk niet als tussenpersoon, maar als digitaal platform waarop de particuliere beleggers zelf kunnen inloggen om de stand van hun portfolio te volgen en bij te sturen en op de hoogte gehouden kunnen worden van de status van de onderliggende portfoliobedrijven.

Nu is dat bij fund-of-funds wat minder relevant dan bij aandelen: snel met één druk op de knop posities wisselen is niet heel erg nodig bij investeringen met een looptijd van meerdere jaren. Toch merken de fondsen dat deze betrokkenheid wordt gewaardeerd, nog even los van dat het ook gewoon ontzettend leuk kan zijn om de spannende nieuwe ontwikkelingen bij mooie bedrijven te volgen. Zo organiseert Carbon Equity kennissessies over impact investing en klimaatoptimisme en organiseren ze bij Marktlink Capital kijkjes in de keuken bij boeiende portfoliobedrijven, zoals Wajer Yachts.

Van M&A naar fund-of-fund-investeerder
Wat ook interessant is, is dat de wereld van de funds of funds ook belangrijke binding heeft met de rest van de M&A Community. Niet alleen omdat de investeringsprocessen van de onderliggende fondsen via M&A-trajecten verlopen, maar ook omdat de doelgroep van de fund-of-funds voor een groot deel bestaat uit mensen die net uit de andere kant van een M&A-proces zijn gekomen: de voormalige ondernemers of managers die net een zaak hebben verkocht en die nu een mooi bedrag op de bank hebben om weer door te investeren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat M&A Community partner Marktlink, die een flink deel van de Nederlandse transacties in het MKB begeleidt, nu ook een afdeling heeft die voor hun klanten. En met succes: Marktlink Capital heeft al bijna een miljard onder beheer. Overigens zijn er ook flink wat partners uit de sfeer van de business services die precies in de vermogenscategorie vallen die in aanmerking komt voor het fund-of-fundsproces.

Democratisering van financiële infrastructuur
Kortom, in de opkomst van fund-of-funds komen een paar belangrijke trends samen. In de eerste plaats is het helder dat PE en VC een steeds belangrijker deel van de economie vertegenwoordigen en dat er dus ook een logica in de markt bestaat om een grotere groep mensen in deze asset classes mee te laten delen. Daarnaast zit er ook een element van digitalisering en democratisering van financiële technologie in: met het bouwen van laagdrempelige investeerdersplatforms wordt investeren in PE en VC een stuk makkelijker voor de ‘gewone’ investeerder die buiten de institutionele kaders opereert en geen toegang heeft tot de traditionele infrastructuur van het grote geld.

Lees ook: Jacqueline van den Ende: ‘Van de planeet gaan we het niet winnen’