PSD2 zal op korte termijn grootste disruptie zijn voor banken

Eric Lücke is naast directievoorzitter van de lokale Rabobank Amstel en Vecht, ook lid van de kersverse Innovation Board Rabogroep. Dit orgaan staat sinds kort naast de Raad van Bestuur en adviseert het hoge management over innovatie. Samenwerken met startups is volgens Lücke noodzakelijk omdat steeds meer fintech-innovaties aan de poort rammelen. 

 

Alexander Klöpping
De bekende innovatie-ingenieur Peter Diamandis noemde de bancaire sector onlangs “rijp voor disruptie”. Technologie- en big data-gedreven vernieuwingen kunnen het universum van kapitaalstromen radicaal  moderniseren. Tot nu toe hebben de gevestigde banken daarin verzuimd. De Nederlandse ondernemer Alexander Klöpping zei eerder dit jaar in een Volkskrant-artikel dat de financiële industrie een van die industrieën is waar je boos van wordt. “Niet zozeer om hun slechte reputatie, maar om de slechte producten die ze maken.”

Ondernemers zien dit ook en besluiten steeds vaker om aan de slag te gaan met fintech, dat staat voor financiële technologie. In Nederland bestaat de FinTech 50, een selectie van de 50 beste Nederlandse fintech-startups. Op internationaal niveau zijn er volgens het Britse weekblad The Economist wereldwijd zelfs minstens 4000 fintech startups actief.

 

Het aanbod van nieuwe fintech-concepten wordt bovendien vergezeld door een toenemende interesse van investeerders. Neem Snowdan. Deze fintech startup haalde onlangs 1,2 miljoen euro op bij investeerders en wil de bank beconcurreren met real-time betalingsverkeer. Uit onderzoek blijkt dat de wereldwijde investeringen in fintech zijn verdrievoudigd: van 4 miljard dollar in 2013 naar 12 miljard dollar in 2014. Ook banken zelf springen op de kar. ABN AMRO gaf halverwege oktober aan 10 miljoen euro te gaan investeren in fintech start-ups.

Wat Eric Lücke van de Rabobank opvalt, is dat al deze fintech-startups met één onderdeel van een bank concurreren. “De één levert betalingsdiensten, de ander automatiseert vermogensbeheer en weer een ander organiseert financiering door middel van peer-to-peer-lending. Dat zijn stuk voor stuk diensten die grootbanken op dit moment allemaal onder één dak aanbieden. Er zal niet één fintech-bedrijf komen dat met een complete bank concurreert. Wel dreigt het gevaar dat er 30 verschillende fintech-bedrijven gezamenlijk de bank voor een groot deel overbodig maken. Een soort van omgekeerde M&A.” 

Waar de dreiging voor Free Record Shop overduidelijk vandaan kwam van online muziekdiensten, daar wordt een bank, wiens verdienmodel op veel verschillende activiteiten is gestoeld, op meerdere fronten uitgedaagd door digitalisering en nieuwe technologie. 

Raboank wil niet afwachten en toekijken hoe nieuwe technologie en big data stuk voor stuk de verschillende onderdelen van de bank overbodig maken. De grootste bank van Nederland wil juist onderdeel worden van de innovatiegolf. Begin dit jaar is daarom de Innovation Board Rabogroep opgezet. “Wij adviseren de raad van bestuur over innovatie. In dit innovatiebestuur zitten de directeuren van Obvion, Lage Landen, Rabo International, Rabo ICT en ikzelf als vertegenwoordiger van de lokale banken. Het is denk ik goed dat ik mijn taak als directievoorzitter van Amstel & Vecht er naast blijf doen omdat ik zo dicht op de praktijk zit.”

Vorige week was Lücke nog voor zijn werk bij een startup event in Londen. “We willen ervoor zorgen dat dit 100 jaar oude instituut gaat leren van startups,” zegt Lücke. Rabobank komt op drie manieren in contact met fintech innovatie: door direct te investeren in startups, door startups laten ontstaan in de eigen organisatie (Moonshotcampagne) en door mee te doen aan initiatieven als Rockstart en Holland Fintech. 

Fundipal, MyOrder, Facturis zijn voorbeelden van startups waarin Rabobank heeft geïnvesteerd. De eerste is een crowdfundingplatform, de tweede een betalingsdienst voor de smartphone en de laatste een gedigitaliseerd factureringssysteem. Ook investeert Rabobank als Friend van Rockstart  in opstartende bedrijven. Rockstart is een internationaal netwerk dat investeerders en startups samenbrengt. Sponsoren van dit initiatief krijgen in ruil voor hun investering en mentorschap een belang van 8% in de startups. 

Niet alle innovatie komt van buitenaf. Ook binnen de organisatie zelf ontstaan vaak goede ideeën, ziet Lücke. “Onze medewerkers houden zich dagelijks immers bezig met bankieren en zien vaak waar de behoefte van de klant ligt.” Om interne ideeën tot uitwerking te laten komen, heeft Rabobank de interne Moonshot-campagne opgezet. Tot eind februari konden groepen van werknemers hun beste fintech-idee inzenden. De Innovation Board selecteerde de drie beste concepten. Deze ideeën werden gepresenteerd aan de Raad van Bestuur, die uiteindelijk één winnaar moest kiezen. 

“Shift is als winnaar gekozen,” vertelt de lokale Rabobank-directeur. “Deze startup houden we bewust binnen de kelders. Als we Shift al gelijk als een nieuwe dienst of product kenbaar zouden maken, komt er namelijk ontzettend veel compliance en juridische wirwar om de hoek kijken. Een simpele productwijziging in een bancair product vereist vaak al zo’n 40 pagina’s aan verantwoording. Het is beter om eerst het product te ontwikkelen en daarna pas de het legal gedeelte erbij te halen. Dat bevordert de time to market.”

Iets dat banken op dit moment voor hebben op de meeste andere bedrijven is de ontzettende hoeveelheid klantgegevens waarover zij beschikken. Internetbedrijven als Facebook en Google – die daar ook ver in zijn – ontlenen hoge beurswaardes aan het feit zij over big data beschikken. “Banken zitten ook op een grote schat aan informatie. Daar wordt op dit moment echter nog weinig mee gedaan vanwege de vragen die het oproept omtrent privacy.” 

Commerciële experimenten met big data stuiten tot nu toe op weerstand. ING wilde bijvoorbeeld vorig jaar een project opzetten waarbij klant- en transactiegegevens zouden worden gebruikt voor op maat gemaakte advertenties van andere bedrijven. Na veel maatschappelijke ophef, besloot de bank het experiment af te blazen. 

Als banken commercieel voordeel willen halen uit hun klantgegevens, ligt dat dus gevoelig. Ondertussen dreigen financiële instellingen het monopolie op informatie over betalingsverkeer kwijt te raken. “Het Europese Parlement heeft de tweede Revised Directive on Payment Services (PSD2) onlangs goedgekeurd,” weet Lücke. “Hierin staat onder meer dat niet alleen banken – zoals nu het geval is – toegang mogen hebben tot informatie over het betalingsverkeer maar ook andere bedrijven. Deze richtlijn zal ergens eind 2016  of 2017 in werking treden. Ik denk dat dit op korte termijn voor de grootste disruptie gaat zorgen. Banken verliezen dan namelijk een van hun belangrijkste assets: de gigantische hoeveelheid informatie aan betalingsverkeer.”

 

Als partijen als Google en Facebook, die erg ver zijn in technologie en commercieel gebruik van big data, ook nog eens over betalingsverkeersinformatie beschikken, kan dat volgens Lucke een grote bedreiging zijn voor het marktaandeel van banken. 

Terwijl banken een innovatieslag moeten maken op het gebied van fintech, liggen zij onder het vergrootglas van toezichthouders en van de maatschappij. Consumenten willen de bank kunnen vertrouwen. Met als gevolg aangescherpte regelgeving. Tegelijkertijd zit in dat vertrouwen juist de kracht. Want hoewel banken reputatieschade hebben opgelopen, vertrouwen burgers en bedrijven volgens Lücke – mede dankzij het toezicht – toch nog steeds eerder een bank hun geld toe dan een Silicon Valley-bedrijf. “Tien euro overmaken naar je vriend durf je nog wel met een externe fintech-app. Maar wat nou als het gaat om bijvoorbeeld 10.000 euro?” legt de bankier voor. Daarnaast zijn er maar weinig Silicon Valley-ondernemers die de wil en de capaciteit hebben om zich door de compliance jungle van toezichthouders heen te kunnen wurmen.

 

Een echte bank zullen zij dus niet zo snel worden, concludeert Lücke. “De vraag is wel in welke mate je relevant blijft als bank. Het ziet er nu naar uit dat fintech-ontwikkelingen de winstmarges van de bank onder druk gaan zetten. Tenzij wij betere producten en diensten gaan aanbieden.”